نقش و جايگاه ملكه‌هاي مادر در حرم‌سراي پادشاهان صفويه

منابع تاريخي دوره صفويه بيشتر به تاريخ سياسي- نظامي خاندان هاي حكومتگر و مدعيان مختلف سلطنت توجه كرده‌اند و حجم اندكي را به تاريخ اجتماعي- فرهنگي جامعه اختصاص داده‌اند ولي بااين‌وجود، پيرامون نقش و جايگاه ملكه‌هاي مادر حاوي اطلاعات ارزشمندي هستند كه با توصيفاتي كه بازديدكنندگان اروپايي درباره اوضاع اجتماعي ارائه داده‌اند، تكميل مي‌شود. با توجه به اين مسئله، اين مقاله درصدد يافتن پاسخ به اين پرسش هست: ملكه‌هاي مادر چه نقش و جايگاهي در حرم‌سراي پادشاهان صفويه ايفا مي‌كردند؟ به‌منظور پاسخ‌گويي به سوال مذكور، ضمن استفاده از شيوه تاريخي كه همانا جمع‌آوري داده‌هاي كتابخانه‌اي (اسنادي) از منابع دست‌اول تاريخي است، ضمن ترسيم نقش و جايگاه ملكه‌هاي مادر در امور سياسي، عمراني و تربيتي خاندان حاكم (ازجمله در جابجايي‌هاي قدرت سياسي و امور عمراني)، وضعيت و شان اجتماعي آنان در ميان ساير زنان حرم‌سرا مشخص مي‌شود. در اين پژوهش مشخص مي شود ملكه هاي مادر پادشاهان صفويه ضمن حاكميت مطلق بر همسران شاه و فرزندان آنها، منابع مالي و سياسي مستقل و قدرتمندي در خارج از حرم‌سرا داشتند كه به آنها قدرت فراوني در پيشبرد منافع شان اعطا مي كرد.