آسيب شناسي وضعيت رنگرزي خامه قالي در استان كرمان

استان كرمان از ديرباز يكي از مراكز مهم قالي بافي كشور به شمار مي رفته و تاريخ قالي بافي آن، به قرن ها پيش از دوران صفوي بازمي گردد. قطعه اي از يك تخته فرش در كرمان كه در موزه امام رضا عليه السلام در مشهد نگهداري مي شود، بر سابقه ي حداقل پانصد ساله ي بافت دستبافته ي گره دار اين استاد شهادت مي دهد. از نظر رنگرزي فرش كرمان يكي از متنوع ترين و شادترين فرش هاي ايران محسوب مي شود. در قالي هاي مرغوب كرمان به طور معمول، 15 رنگ و در قالي هاي نفيس تا 30 رنگ نيز، مورد استفاده قرار مي گيرد. در اين مقاله با هدف توسعه و بهبود كيفيت رنگرزي و همچنين ثبت روش هاي سنتي رنگرزي گياهي در اين استان و توليد مواد اوليه در استان كرمان، به بررسي وضعيت كارگاه هاي مربوطه در اين زمينه پرداخته شده است.تحقيق حاضر بر مبناي مطالعات اكتشافي و مطالعاتي صورت گرفته است. اين استان به دليل ويژگي هاي جغرافيايي و شرايط آب و هوايي خاص، استعداد بالقوه اي در توليد مواد اوليه اي همچونپشم و تعداد زيادي از رنگزاهاي طبيعي دارد. بنابراين مي تواند نقش بسزايي در اشتغالزايي استان ايفا كند. همانطور كه اطلاعات نشان مي دهد به دليل كيفيت بالاي پشم هاي توليدي نژاد كرماني، با رعايت اصول علمي در فرايند شستشو و جوركردن الياف، مي توان استفاده از پشم هاي خارجي را به كمترين ميزان رساند. مقايسه ي قيمت پشم خارجي و ايراني كه اختلاف حدودا سه برابري را نشان مي دهد؛ با رفع مشكلات فرايندهاي قبلي، كه حتي مي تواند در نحوه ي پرورش و چراگاه هاي دام نيز صورت گيرد، صرفه جويي بالايي را فراهم خواهد نمود. به دليل مجهز شدن كارخانجات شستشوي پشم، حجم بالايي از توليدات براي انجام عمليلات شور به ساير استان ها ارسال مي گرديد. در مطالعات ميداني مشخص شد تعداد بالايي از كارگاه هاي رنگرزي، همچنان تمايل به استفاده از رنگزاهاي طبيعي دارند. فام هاي رنگي در اين استان به نام هاي خاص و متفاوت از ساير استان ها،نامگزاري مي شوند. فام هاي قالب عبارتند از: فام الماسي، فام نقره اي، فام فولادي، فام سنجدي، فام يشمي، فام چيني و فام جوزي يا سوسني. اغلب اين فام ها با رنگزاهاي طبيعي حاصل مي شوند. عدم رعايت اصول رنگرزي و عمليات مقدماتي نظير حلاجي و پشم بازكني، شستشو، سفيدگري و ريسندگي مشكلاتي را در خامه هاي رنگرزي شده، در اغلب كارگاه هاي رنگرزي استان، ايجاد نموده است. در انتهاي تحقيق، با بررسي علل مشكلات، راه حل هاي كاربردي به منظور برطرف كردن مشكلات ارائه شده است.