پژوهشي در تاريخ استان خراسان جنوبي و پيشينه قالي دستباف آن

تاريخ، خطه خراسان جنوبي را قهستان مي داند. ايالتي متشكل از دو بخش تون و قائن كه در ساليان متمادي دستخوش تحولات بسيار در حدودجغرافيايي و سياسي خود شده است. در ميان منابع و كتب تاريخي موجود، احسن التقاسيم از جمله مواردي است كه به طور كاملا مشهود، بر وجود قاليبافي در نواحي شمال شرقي ايران و ايالت قهستان اهتمام مي ورزد. اما پس از آن و در قرون اخير، طبع خاطرات كساني چون لرد كرزون، سرپرسي سايكس و پس از آنها ادواردز نيز، نشاني از رونق اين هنر صنعت در سالياني متمادي در اين نواحي دارد. در ميان اين متون نگاشته اما، همواره جاي يك تحقيق جامع و تخصصي پيرامون پيشينه فرش دستباف خراسان جنوبي و مناطق قاليبافي آن، و همچنين تلاشي علمي در جهت مطالعه چرايي رشد و افت فرش دستباف اين استان پهناور خالي جلوه مي كند. يكي از علل اين فقدان آن است كه تاريخ فرش خراسان جنوبي، با وجود تفاوت فاحش اقتصادي و اجتماعي با استانهاي خراسان رضوي و خراسان شمالي، چه به لحاظ امكانات اقتصادي و چه به لحاظ سابقه فرهنگي، تا ساليان اخير نيز همواره با تاريخ فرشبافي اين مناطق گره خورده و عنوان قالي خراسان را بر خود داشته است. اين امر حتي پس از سال 1383 هـ.ش كه تفكيك بزرگترين استان ايران صورت پذيرفته و به تشكيل سه استان منفك شده ي خراسان جنوبي، خراسان رضوي و خراسان شمالي انجاميد، نيز همچنان عملي نشده است. از اين رو در پژوهش پيش رو، با ديدي تاريخي و استفاده از روش توصيفي _ تحليلي، پس از بررسي بازار كنوني فرش دستباف استان خراسان جنوبي اين نتيجه حاصل مي گردد؛ كه اگرچه فرش هاي اين استان در طول تاريخ يكي از شاخص ترين برندهاي فرش دنيا بوده اند و بازار جهاني به نقوش فرش اين استان تمايل قابل توجهي دارد، اما نبود يك كنسرسيوم واحد و به دنبال آن محروميت خراسان جنوبي از واحدهايي در جهت خدمات تكميلي فرش هاي توليد شده نظير قاليشويي با وجود دو گمرك تخصصي، توانمندي ها و قابليت هاي منحصر به فرد فرش خراسان جنوبي آن طور كه بايد و شايد مطرح نشده، وهمت متوليان امر را براي ساماندهي صادرات فرش اين استان طلب مي كند.