نقش فضاي تهي در معماري ايراني رويكردي بر شناخت پايداري معنايي معماري ايراني

Empty Space in the Persian Architecture, Approach to Understanding the Semantic Sustainability of Persian Architecture

معماري با دادن كيفيت به فضا معنايي مغاير با سرپناه پيدا مي كند؛ مكاني مي شود كه با شناخت كامل از قابليت هاي هر فضا نه تنها به عملكرد آن توجه دارد، بلكه نيازهاي رواني و حتي نيازهاي والاتر ساكنانش را نيز تامين مي نمايد. در اين راستا فضاي تهي جزء فضاهايي است كه با داشتن معاني قابل توجه، كمتر بررسي شده و آن طور كه بايد با آگاهي طراح، طراحي نشده است، اين در صورتي است كه در معماري سنتي ايران استفاده ها از مفاهيم ساتر در اين فضا برده اند؛ فضايي كه بعضاً مي توان يكي از اهدافش را برانگيختن ذهن و روح ناآرام در نظر گرفت. در اين پژوهش سعي بر آن بوده تا ابعاد معنايي و مفهومي فضا در معماري ايران بالاخص فضاي تهي مورد بررسي قرارگيرد، تا بهتر بتوان از آن در راه رسيدن به فهم علل پايداري معماري گذشته استفاده نمود. روش كار بر اين اساس بوده است كه ابتدا به نقش فضا در قلمرو معماري ايران و شفافيت و تداوم در عرصه هاي مختلف معماري پرداخته شود و در ادامه اصالت فضاي تهي؛ موردي كه در معماري اسلامي با ديدي خاص به آن نگاه شده مورد مطالعه قرار گيرد. هرچند گذر زمان، تغييراتي در نيازها موجب مي شود اما وجود يكسري از نيازهاي ذاتي بشر (اشتياق وصول به معشوقي كه فَراي ماده است) را نمي توان ناديده گرفت، نيازهايي كه توجه كردن و پاسخ دادن به آنها فضايي را به مكان بدل مي سازد؛ و اين يكي از درس هايي است كه مي توان از معماري سنتي ايران گرفت. حذف فضاي تهي در معماري يكي از امكان هاي بكارگيري قوه خيال، قوه اي كه خلاقيت و آفرينندگي را بدنبال دارد، از انسان دريغ مي كند، لذا فضاي تهي، همچون ايوان در معماري مساجد نقش اصلي را در پايداري معنايي معماري ايراني دارد.