انگاره هاي مذهبي و مفاهيم معنوي معماري دوره صفويه با نگاهي به مدرسه خان شيراز

Religious Ideas and Spiritual Concepts of the Safavid Period Architecture by Looking at The Khan School in Shiraz

يكي از مهم ترين مبادي هنر ديني، توجه به معنا در پس صورت ظاهر است. به عبارت ساده تر، هنرمند با تكيه بر تفكر و بينش مذهبي خود تلاش مي كند تا مفاهيم معنوي و انديشه هاي مقدس خود را در قالب عناصر فيزيكي و مشخصه هاي ظاهري انتقال داده و بيان نمايد. يكي از بزرگترين جلوه هاي ظهور يك حقيقت هنري در كالبد مادي، معماري است كه از لحاظ تاريخي، از اولين هنرهايي بشمار مي آيد كه توانسته است خود را با مفاهيم اسلامي سازگار نمايد. يكي از مهم‌ترين زمينه‌هاي رابطه هنر معماري و مذهب را مي‌توان در ايجاد فضاي مناسب عبادات و آيين‌هاي معنوي اديان ملاحظه نمود. به‌گونه‌اي كه مي‌توان معابد،‌ مساجد و پرستشگاه‌ها را نمودهاي تجلي ارزش‌ها و تعاليم ديني دانست. اين بناها نه تنها در شكل، فرم، اندازه و رابطه فضايي اجزاي خود معرف و مبين معارف معنوي مذهب بوده‌اند، بلكه در بكارگيري ساير هنرهاي جامعه مانند مجسمه‌سازي، موسيقي، كاشي‌كاري، مقرنس‌كاري، گچ‌كاري، و با استفاده از علومي مانند هندسه و رياضيات به نحو مقتضي و شايسته، بناها را بصورت مجموعه نفيسي از هنرهاي مكاتب و اديان ساخته و به نمايش در آورده اند. مدرسه خان، يكي از مدارس معروف و بزرگ علوم فقهي دوران صفويه است كه در اوج گسترش تفكر تشيع احداث شد و معماري آن با تفكرات ديني و معنويات و هنر مقدس پيوند خورده است و اگرچه در گير و دار زمانه لطماتي ديده اما هنوز پابرجاست و به منزله بزرگترين بناي علمي و سنتي شهر شيراز جايگاه خود را حفظ كرده است. هدف اصلي در اين نوشتار، شناخت مفاهيم معنوي اسلام و انگاره هاي مذهب شيعه و چگونگي تاثير آن بر معماري دوره صفويه مي باشد. همچنين به منظور اثبات و تاييد مباحث نظري فوق, معماري مدرسه خان شيراز بررسي و مستندات مرتبط با آن ارائه مي گردد.

One of the most important foundations of religious art is the attention paid to the meaning behind the face. Simply put, the artist, by relying on his religious thought and beliefs, tries to convey and express his spiritual concepts and sacred thoughts in the form of physical elements and apparent characteristics. One of the greatest manifestations of the emergence of an artistic truth in the physical body is the historically architectural architecture of the first arts that has adapted itself to Islamic concepts. One of the most important areas of the relationship between the art of architecture and religion can be seen in creating the proper atmosphere of religious worship and religious rituals. The temples, mosques and temples can be seen as the manifestation of religious values ​​and teachings. These buildings not only represent the spiritual aspects of religion, but also in the use of other arts of the community, such as sculpture, music, tile, mosaic, gypsum, and using sciences such as geometry and mathematics, in the form, size, and spatial relationship of their components. Proper and proper syntax has created and displayed monuments as a collection of non-religious arts schools and religions. Khan school is one of the famous and major schools of jurisprudence during the Safavid era, which was built at the height of the expansion of Shiite thought and its architecture has been linked with religious thoughts and spirituality and sacred art, and although it has been damaged in time and time, it still persists and It stands as the largest scientific and traditional building in Shiraz. The main purpose of this paper is to identify the spiritual concepts of Islam and the Shiite notions of religion and how it affects the Safavid era architecture. Also, in order to confirm the theoretical issues, the architecture of Khan school in Shiraz is being reviewed and related documentation is presented.