لزوم بهينه سازي تحويل آب در شبكه آبياري طرح تجهيز و نوسازي اراضي با توجه به چالشهاي مصرف در سالهاي اخير

The necessity of optimization of water supply in irrigation network. Land improvement and equipping scheme in accordance with consumption challenges in recent years

يكي از مهم ترين اهداف طرح تجهيز و نوسازي اراضي شاليزاري كه به منظور توسعه و بهبود وضعيت زيربنايي واحد مزرعه در استان هاي شمالي كشور اجرا شده، ارتقاء بهره وري نظام تحويل آب كشاورزي است. اجراي طرح تجهيز و نوسازي در اراضي شالي زاري، با تحول در زيرساختهاي مديريت مزرعه، سيستم سنتي آبياري را به مديريت تحويل آب مبتني بر استفاده از كانال هاي آبياري و زهكشي تغيير مي دهد. با گذشت سال هاي متمادي از آغاز عمليات اجرايي اين طرح، اغلب مطالعات قبلي مبناي كيفي داشته و علي رغم اشاره به وجود مشكلات اساسي در سيستم آبياري آن، عمدتاً تحليل ها بر پايه ي ميزان رضايت مندي كشاورزان و يا قضاوت هاي تجربي كارشناسان بخش هاي مختلف اين پروژه بوده است و كمتر تحليلي كمي مبتني بر شاخص هاي كليدي عملكرد، مانند شاخصهاي كفايت، راندمان،عدالت و پايداري تحويل آب انجام شده است تا اطمينان از تحويل آب زراعي در موعد مقرر، به مقدار مورد نياز و براي مدت زمان مورد نياز را نشان دهد و معيارهايي مانند اعتمادپذيري، يكنواختي، به هنگام بودن و قابل پيش بيني بودن تحويل آب كه از سوي پژوهشگران مختلف براي ارزيابي آن ارائه شده، در اين طرح تاكنون محاسبه نشده است تا بتوان به اين وسيله اثربخشي سيستم را محاسبه كرد و امكان برنامه ريزي، باز طراحي و اجراي اقدامات اصلاحي را مهيا نمود. به طور كلي شاخص هاي پايداري تحويل آب در مقايسه با استانداردهاي تعريف شده حتي با پوشش بتني كانال هاي آبياري نيز با چالش هاي اساسي مواجه اند. از يك سو ساختار سنتي، تجربي و غير تخصصي مديريت حاكم بر تحويل آب به اراضي تجهيز و نوسازي شده، زمان بندي مناسبي براي استفاده از آب تامين شده در طول فصل كشت ندارد و از سوي ديگر ارتقاي ساختار سازهاي سيستم موجود تحويل آب، نيازمند اصلاح وضعيت آبگيري، استفاده از سازههاي كنترل جريان در كانال و تعريف برنامه تحويل آب بر اساس نياز آبياري كرت ها است. در اين پژوهش مروري بر بهينه سازي تحويل آب و طرح تجهيز اراضي شده است و براي اراضي مختلف در مكان هاي مختلف مورد بررسي قرار گرفته است.