پهنه‌بندي خطر بهمن بر‌اساس ويژگي‌هاي ژئومورفولوژيكي (منطقه مورد مطالعه: شمشك)

Avalanche hazard zoning based on geomorphological features in Shemshak

طبيعت در طول تاريخ همواره چهره خشن خود را با پديده‌هاي مخربي همچون بهمن، سيل، آتشفشان، زمين‌لرزه به انسان نشان داده است. با رشد فكري جوامع بشري و درك علل وقوع حوادث، انسان درصدد برآمد تا راه‌هاي مقابله و كاهش خطرات را بيابد. خطر بهمن تحت‌تاثير شرايط آب‌و‌هوايي، عوامل زمين و فعاليت‌هاي انساني است. بارش برف سنگين وقتي با بادهاي شديد و همچنين گرم شدن ناگهاني و سريع همراه باشد موجب افزايش خطر بهمن مي‌شود. جهت ارائه راهكارهاي كنترل بهمن در ابتدا بايد مناطق بهمن‌خيز را از لحاظ توپوگرافي و اقليمي بررسي نمود. با توجه به شرايط تحقيق عوامل موثر در وقوع بهمن محدود شده‌است. در اين تحقيق 6 پارامتر شامل شيب، جهت شيب، زبري، سنگ‌شناسي، رخساره‌هاي ژئومورفولوژيكي و انحنا براي تشخيص مناطق بهمن‌خيز مورد بررسي قرار گرفته است. شيب يكي از عوامل توپوگرافي مي‌باشد كه نقش اصلي در حركت برف و ايجاد بهمن دارد. بيشترين كلاس شيب در بين طبقات كمتر از 25 و بين 60 تا 90 وجود دارد كه در طبقه كم خطر مي‌باشد. دومين پارامتر، جهت است كه نقش اساسي در جذب حرارت و در‌نتيجه تغييرات در پوشش برف و ايجاد بهمن در مناطق مختلف دارد. پارامتر بعدي زبري است كه به سه طبقه سطوح صاف، متوسط و سطوح با زبري زياد تقسيم مي‌شود. پارامتر چهارم، جنس سنگ است كه در جذب حرارت و انتقال آن به پوشش برف حائز اهميت مي‌باشد. در رخساره‌هاي ژئومورفولوژيكي، بيرون‌زدگي سنگي در منطقه بيشترين مقدار را نسبت به ساير كاربري‌ها داشته است. انحنا، پارامتر آخر مي‌باشد كه معمولا در دامنه‌هاي محدب شكستگي در پايين دامنه و در شيب‌هاي مقعر در بالاي دامنه اتفاق مي‌افتد. در اين تحقيق با استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي لايه‌هاي مربوطه از جمله انحناي دامنه، شيب و جهت استخراج، پردازش و مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت و باتوجه به اطلاعات تهيه شده نقشه واحدكاري تهيه و در نهايت نقشه پهنه‌بندي خطر و نواحي مستعد سقوط بهمن ايجاد گرديد. در بخش انتهايي، راهكارهايي جهت پيشگيري از عوارض مخرب اين پديده طبيعي ارائه شد. نتايج بدست آمده حاكي از اين است كه گذرگاه‌هاي 3، 4 ،5 و 6 جزء مناطق كم‌خطر و گذرگاه‌هاي 1، 2و 7 جزء مناطق متوسط خطر مي‌باشند كه براي هر كدام از آن‌ها به تفكيك راهكار‌هاي مناسبي براي مهار بهمن ارائه شده‌است. از جمله براي گذرگاه‌هاي كم‌خطر بهتر است از روش‌هاي بيولوژيكي مانند نهال‌كاري و براي مناطق پرخطر، بانكت و سكو استفاده شود.