ارزيابي ارتباط معنايي ميان كالبد و رمزپردازي معنوي در بناهاي تاريخي ايراني دوره اسلامي

Evaluation of the Semantic Relationship between the Body and Spiritual Symbolism in Islamic Iranian Historical Monuments

رمزپردازي معنوي پديده‌اي است ذهني و احساسي كه پيوند عميقي ميان آن و عناصر كالبدي موجود در معماري بناهاي تاريخي ايراني بخصوص دوره اسلامي ما دارد. فرم عضوي مهم در ايجاد اين حس (رمزپردازي) است كه در كنار ديگر عواطف و احساسات؛ ما را به درجه نسبي معنا هدايت مي‌كند. در مورد رمزپردازي معنوي تعاريف متعددي بيان شده است كه آن را يك پديده ذهني معرفي مي‌كند و انسان كه داراي قوه تعقل، قادر به درك اين پديده حسي است. هنگامي كه فعاليت معماري به سمت معنا و رمزپردازي آن مي رود در قالب معماري قدسي نمود پيدا كرده؛ و اصول معنايي و مفهومي كه رابطه حسي و عاطفي را با زيبايي‌ها و جلوه‌هاي معنوي بيان مي‌كند؛ به آن راه پيدا كرده و سنجش آن موثر خواهد بود. از اين رو اين سؤال مطرح مي‌شود كه چگونه ارتباطي ميان فرم- هندسه و مفاهيم قدسي در كالبد بناهاي تاريخي ايران بخصوص مساجد دوره اسلامي وجود دارد؟ روش كار در اين پژوهش به فراخور مطالب مورد بررسي، بر مبناي علوم محض يا كيفى نيز از منابع كتابخانه بهره گرفته شده است و روش پژوهش به صورت توصيفي-تحليلي است. در اين تحقيق نوشتاري به بررسي برخي از جنبه‌هاي ارتباطي فرم و رمزپردازي معنوي، كه در پرتو اشتراكات و هماهنگي‌هاي بين جز و كل محصول؛ به درجه رفيع معنايي نائل آمده است، از اهداف اين گذار است. با توجه به مسائل مطرح‌شده؛ به نظر مي‌رسد وجود اشتراكات و هماهنگي‌ها ميان جز و كل هر عنصر از منظر معنايي، از كالبد معماري (كه در اين پژوهش معماري ايراني دوره اسلامي مد نظر است) كه بر عواطف و احساسات مخاطبين و درك آنان از مفاهيم رمزپردازي به غير از فرم كالبد آن؛ تأثيرگذار خواهد بود؛ آن محصول را به زيرمجموعه‌اي از عناصري سرشار از جزء مفاهيم هدايت و ارزش‌ آن را به فراخور موضوع و هدف؛ استعلاء مي‌بخشد.

Spiritual symbolism is a mental and emotional phenomenon that there is a deep link between it and the physical elements in the architecture of Iranian monuments, especially in our Islamic era. Form is an important part in creating this sense (symbolism) that guides us to the relative degree of meaning along with other emotions and feelings. Several definitions have been expressed about the spiritual symbolism which introduce it as a mental phenomenon and human can understand this intuitive phenomenon with his wit. When the activity of architectures goes toward meaning and symbolism, it can be manifested in the form of sacred architecture; and the semantic and conceptual principles that express sensory and emotional relation with beauties and spiritual effects, find a way to it and its measurement will be effective. So the question raises here what a relation exists between form – geometry and sacred concepts in the structure of monuments in Iran, especially Islamic mosques. Methods in this study is desk study based on pure or qualitative sciences according to the content. The method is descriptive – analytical. The article examined some communicational aspects of forms and spiritual symbolism that has achieved the high degree of meaning in the light of commonality and coordination between component and the whole. With regard to the issues raised, it seems that commonalty and coordination between component and whole of any element guides the product to a subset of elements full of concepts and excels its value according to the object and purpose in terms of meaning from the architecture body (the Islamic period is considered in the study of Persian architecture) that will be effective on the emotions and feelings of audiences and their understanding of the concepts of symbolism except for its physical form.