نيازسنجي سطح دانش، نگرش و مهارت محيط زيستي مربيان پيش دبستان آموزش و پرورش شهر تهران

مقدمه و بيان مسئله: امروزه با توجه به افزايش بحران هاي محيط زيست، ارتقاي آگاهي شهروندان دربارۀ مسائل محيط زيست و لزوم يادگيري روش هاي جديد جهت حفاظت و مراقبت از محيط زيست، از اهميت ويژه اي برخوردار است. دوران كودكي مهمترين و حساس ترين دوران براي يادگيري مفاهيم جديد است؛ بنابراين سن پيش دبستاني، مناسب ترين زمان براي آموزش دادن الفباي محيط زيست به كودكان است. آموزش و پرورش در دوره پيش دبستان در تأمين زمينه هاي رشد همه جانبه و شكوفايي استعدادهاي كودكان، از حساسيت و ضرورت ويژه اي برخوردار است. بنابراين، براي كسب اطمينان بيشتر از كيفيت اين نوع آموزش، تربيت دقيق معلمان و مربيان پيش دبستان، امري بسيار لازم به نظر مي رسد (شبيري و عبدالهي، 1393). آموزش مفاهيم پايه اي و عميق محيط زيست توسط مربيان پيش دبستان به كودكان مي تواند حفاظت از محيط زيست را به عنوان يك مسئوليت انساني و اخلاقي در وجود آنان نهادينه سازد (رمضاني قوام آبادي، 1391). از اين منظر برخورداري مربيان دوره پيش دبستان از دانش و مفاهيم پايه محيط زيست از اهميت بالايي برخودار مي باشد (Sali et al., 2015). پژوهش حاضر با هدف نيازسنجي سطح نگرش، دانش و مهارت مربي هاي پيش دبستاني و آماده سازي آنها جهت آموزش به كودكان پيش دبستاني طراحي و اجرا شد.روش پژوهش: پژوهش حاضر از نوع مطالعات نيمه آزمايشي با چينش پيش آزمون- پس آزمون بدون گروه مقايسه است. به دليل اينكه مطالعه حاضر اولين گام در ارزشيابي تأثير مداخله طراحي شده مي باشد (رفيعي و همكاران، 1387)، از اين نوع چينش استفاده شد. جامعه آماري پژوهش شامل مربيان كودكان پيش دبستاني شهر تهران مي باشد. حجم نمونه شامل 29 نفر از مربيان مي باشد كه به صورت نمونه گيري در دسترس انتخاب شدند. در اين تحقيق از سه پرسشنامه محقق ساخت، كه در ابتدا روايي و پايايي آنها مورد بررسي قرار گرفت، براي جمع آوري اطلاعات مورد نياز استفاده شد: پرسشنامه سنجش سطح نگرش، دانش و مهارت گردآوري شد. داده ها با استفاده از آزمون t دو نمونه وابسته در نرم افزار SPSS تجزيه و تحليل شد.يافته هاي پژوهش: ميانگين سن مربيان شركت كننده در دورۀ آموزشي برابر 34 سال (با انحراف معيار 3/6) با حداقل 25 و 50 سال بود. حدود 5/65 درصد متأهل و مابقي مجرد بودند. بيشترين درصد فراواني مربوط به سطح تحصيلات ليسانس (4/72 درصد) و كمترين آن (4/3) به سطح تحصيلات ديپلم اختصاص داشت. با توجه به نتايج به دست آمده برگزاري دوره آموزشي موجب بهبود نگرش (351/0=Eta2، 001/0=p، 93/2=t)، ارتقاء دانش (785/0=Eta2، 001/0 p، 12/10=t) و افزايش سطح مهارت (6/48=Eta2، 001/0 p، 15/5=t) آزمودني ها شد. بر اساس نتايج توصيفي نتايج زير به دست آمد. وضعيت سطح نگرش: قبل از برگزاري دوره آموزشي حدود 6/65 درصد نمونه نگرش بالا و حدود 24 درصد نگرشي در سطح متوسط و 4/10 درصد نگرشي در سطح پائين تر تا پائين-پائين نسبت به محيط زيست داشته اند. در حاليكه بعد از دوره آموزشي حدود 2/86 درصد نگرش بالا و 8/13 درصد نگرشي متوسط به محيط زيست داشته اند. وضعيت سطح دانش: قبل از برگزاري دوره آموزشي حدود 3/41 درصد دانشي در سطح پائين تا پائين-پائين، 9/37 درصد در سطح متوسط و 7/20 درصد در سطح بالا داشتند. در حاليكه بعد از دوره آموزشي 4/3 درصد دانشي در سطح پائين، 3/10 درصد در سطح متوسط و 3/86 درصد دانشي در سطح بالا داشتند. وضعيت سطح مهارت: قبل از برگزاري دوره آموزشي حدود 6/20 مهارتي در سطح پائين تا پائين-پائين، 8/37 درصد در سطح متوسط و 7/41 درصد در سطح بالا داشتند. در حاليكه بعد از دوره آموزشي 4/3 درصد مهارتي در سطح پائين، 2/17 درصد در سطح متوسط و 4/79 درصد مهارتي در سطح بالا داشتند.نتيجه گيري و بحث: نتايج تحقيق حاضر و يافته هاي ساير تحقيقات در خصوص اهميت ارتقاء نگرش، دانش و مهارت محيط زيست، معلمان و بخصوص مربيان پيش دبستان پيشنهاد مي شود برنامه ريزي منظم و منسجمي در راستاي برگزاري دوره هاي آموزش محيط زيست و الزام شركت مربيان در اين دوره ها به عمل آيد. همچنين پيشنهاد مي شود كه بعد از پايان هر دوره ميزان تاثير دوره هاي برگزار شده در بالا بردن دانش و مهارتهاي محيط زيست مربيان بررسي شود تا نقاط قوت و ضعف اين دوره ها شناسايي شده و جهت رفع نقاط ضعف و تقويت نقاط قوت اقدامات موثر بعمل آيد. براي ترغيب و تشويق مربيان جهت شركت در دوره هاي آموزش محيط زيست و مشاركت فعال آنها در طول دورۀ آموزش، پيشنهاد مي شود از مشوق هاي و انگيزاننده هاي موثر استفاده شود تا مربيان علاوه بر شركت در دوره هاي آموزشي، به نحو بهينه از اين دوره ها استفاده كنند. با توجه به اينكه كودكان به عنوان سربازان آينده حفاظت از محيط زيست محسوب مي شوند، لذا سازمان آموزش و پرورش به عنوان متصدي اصلي امر آموزش و پرورش جهت دروني كردن ارزش هاي محيط زيستي در كودكان، بايد برنامه هاي منسجمي در اين زمينه تدوين نمايد و از همكاري سازمانهاي مرتبط مانند سازمان محيط زيست و سازمان صدا و سيما نيز بهره بگيرد.