كليدواژه :
غايتمندي , نظم زماني , نظم مكاني , عليت فاعلي , عليت غايي , احتمال , اصل آسان‌باوري , اصل سادگي , برهان تنظيم دقيق , تنظيم دقيق
چكيده فارسي :
برهان نظم از گذشته‌هاي بسيار دور مورد توجه همة اديان و مبلغان ديني بوده است. اين بذل توجه به دليل خاصيت اقناعي اين برهان براي عامة مردم است. در قرن هجدهم، انتقادات بسياري از سوي هيوم و برخي ديگر از فيلسوفان جديد به اين برهان وارد شد و نيز ظهور ديدگاه تكاملي اين انتقادات را بسيار قوت بخشيد. در نتيجه، برهان تضعيف و خاصيت اقناعي آن گرفته شد. در سال‌هاي اخير، برخي از فيلسوفان درصدد ارائة تقرير نويني از برهان نظم برآمده‌اند و با فرض قبول و صحت ديدگاه تكاملي تبيين سازواري از نگرش خداباورانه و قبول نظرية تكامل ارائه كرده‌اند. اين دست كوشش‌ها نمونه‌هايي در فيلسوفان مسيحي و مسلمان دارد. ريچارد سويين‌برن از فيلسوفان مسيحي است با كمك دانش فيزيك، رياضيات و زيست‌شناسي و براساس محاسبات پيچيدة احتمالاتي برهاني استقرايي را صورتبندي كرده است كه مدعي است سازگاري فرضية وجود خدا را با ديدگاه تكاملي نشان مي‌دهد. مرتضي مطهري نيز از متفكران مسلماني است كه كوشيده است تا اين سازگاري را اثبات كند. او نه‌تنها اين دو نگرش را با هم سازگار مي‌داند، بلكه ديدگاه تكاملي را بهترين تفسير ممكن از غايتمندي الهي در جهان نيز برمي‌شمارد. اگرچه مقام، شكل و سطح بحث اين دو متفكر با هم متفاوت است، محتوا و نتيجة حاصل از اين بحث در آثار هر دوي ايشان يكسان به نظر مي‌رسد.
