تأثير شبكه هاي اجتماعي بر سبك فرزند پروري (مطالعه موردي والدين كودكان پيش از دبستان)

مقدمه: امروزه فضاي مجازي و استفاده از شبكه هاي اجتماعي مختلف يكي از مسائل به روز جهاني قلمداد مي شود. بهره برداري از شبكه هاي اجتماعي و فضاي مجازي اثرات مثبت و منفي را به ارمغان آورده است، كه اين اثرات بر سبك فرزند پروري والدين كودكان پيش از دبستان نيز موثر بوده است. خانواده اولين نهادي است كه كودكان در آن قدم مي گذارند و مهمترين نقش را در تربيت آنان ايفا مي نمايد و اين نقش تربيتي در دوران طلايي خردسالي بيشتر نمايان است. تاثير والدين بر كودك تا حدي است كه ميتواند بر عوامل ارثي از جمله ميزان هوش، خلق و خوي و ساير ويژگيهاي ژنتيكي كودك تاثيري چشمگير داشته باشد و اين اثر به راحتي مسير زندگي كودك را تغيير خواهد داد. كودك از والدين خود، ياد ميگيرد چگونه راه برود، چگونه حرف بزند و چگونه مفيد و موثر باشد؛ همه اينها نيازمند صرف زمان توسط والديني تاثيرگذار و دقيق است. والديني كه بيشتر زمان خود را در فضاي مجازي ميگذرانند، نه تنها زماني براي تاثير بر رشد كودك ندارند، بلكه اين سبك زندگي را به كودك خود نيز انتقال ميدهند (شهبازي، 1396). از اين رو والدين با ايجاد روابط عاطفي سالم و سازنده و ابراز محبت و پذيرش كودك با تعيين ملاك ها و معيارها از طريق يك سرمشق با ثبات از رفتارهاي مطلوب ، بهترين و موثرترين شيوه ي اجتماعي شدن و معماري يك تربيت صحيح را فراهم مي نمايند (گرجي و محمودي، 1391) و از سوي ديگر كودكاني كه از جانب والدين مورد غفلت قرار ميگيرند دچار خود كم بيني ميشوند؛ اين كودكان ادراكي نادرست از خود خواهند داشت و در نتيجه در روابط اجتماعي دچار مشكل ميشوند. مجموعه اين عوامل، پرخاشگري را در كودك تقويت ميكند و در سنين بالاتر باعث بروز رفتارهايي ضد اجتماعي ميشود.بيان مسأله: عصر حاضر عصر مطبوعات، رسانه هاي گروهي و ارتباطات است. دنياي كنوني ما عصر تاخت و تاز وسايل ارتباط جمعي از جمله راديو، تلويزيون، ماهواره، تلفن همراه و اينترنت و شبكه هاي مجازي مي باشد. از سويي والدين براي تربيت فرزندشان از روش هاي گوناگوني استفاده مي نمايند كه مجموعه اين روش ها سبك هاي فرزندپروري والدين را رقم مي زند. منظور از سبك فرزند پروري شيوه هايي است كه والدين براي تربيت كودكان خود لحاظ مي نمايند و بيانگر نگرش هايي است كه آنان نسبت به فرزندان خود دارند و همچنين شامل معيارها و قوانيني است كه براي فرزندان خويش وضع مي كنند (سعيدي و همكاران، 1391).بر اساس پژوهش هاي صورت گرفته 90 درصد والدين كودكان پيش از دبستان شخصاً از اينترنت و فضاي مجازي استفاده مي نمايند (همايون والا و علويان قوانيني، 1394). از طرفي مطالعات انجام شده ديگر حاكي از آن است كه بيش از 14 درصد از كاربران اينترنت و فضاي مجازي دچار اختلالات رفتاري، افسرگي، انزواي اجتماعي و عزت نفس پايين هستند كه با توجه به چنين آماري متأسفانه ايرانيان 4 برابر بيشتر از حد متوسط جهان از شبكه هاي اجتماعي استفاده مي كنند (مشرق نيوز، 1396). ترابيان (1395) در پژوهشي دريافت كه تغييرات در سبك فرزند پروري مي تواند تا حدود 7 درصد ناشي از شبكه هاي اجتماعي باشد.يكي از ابعاد ارتباطات خانوادگي به خاطر حضور در شبكه هاي اجتماعي با چالش مواجه شده است، سبك تربيتي فرزندان است.ايجاد فضاي آزادي مطلق براي فرزندان بدون نظارت والدين در برخي موارد ره آورد اين شبكه ها است. اما موافقان حضور در شبكه هاي اجتماعي روشي مفيد براي كسب آگاهي بيشتر افراد از پديده هاي علمي و فرهنگي در جهاني است كه تا يك دهكده كوچكتر شده است (بهزادي و همكاران، 1396).از آنجايي كه سازگاري اجتماعي نوجوانان و جوانان بستگي به شيوه فرزند پروري آنان در دوران كودكي دارد، آموزش استفاده از شبكه هاي اجتماعي به خانواده ها يكي از دغدغه هاي اين عرصه محسوب مي گردد. با انجام اين پژوهش درصدد پاسخ به اين سوالات هستيم كه اثر گذاري فضاي مجازي بر سبك فرزند پروري والدين داراي كودك پيش از دبستان به چه ميزان است؟ و مدل تأثير گذاري شبكه هاي اجتماعي بر سبك فرزند پروري والدين داراي كودك پيش از دبستان چگونه است؟ برازش مدل آن به چه ميزان است؟روش پژوهش: پژوهش حاضر از لحاظ هدف كاربردي است و از لحاظ گرد آوري داده ها توصيفي پيمايشي است. جامعه آماري پژوهش حاضر كليه والدين كودكان پيش از دبستان (سن 6-1) بودند كه تعداد آنان براساس آمار كسب شده از سوي بالغ بر 31000 نفري، به ميزان 379 نفر، براي پيشگيري از افت احتمالي 500 نفر انتخاب شد. جمع آوري داده هاي پژوهش به شكل كتابخانه اي و ميداني صورت گرفت.ابزار پژوهش از دو پرسشنامه استاندارد استفاده شد. پرسشنامه محقق ساخته اثرات شبكه هاي اجتماعي كه داراي دو بعد و 8 مولفه كه شاكل 30 گويه مي باشد. پرسشنامه استاندارد رابينسون و همكاران (1995) كه داراي 3 مولفه و شامل 32 گويه است. تمامي سوال ها بر مبناي طيف ليكرت 5 درجه اي: بسيار كم(1)،1 كم (2)، متوسط (3)، زياد (4) و بسيار زياد (5) طراحي شدند. براي تعيين ويژگي هاي روانسنجي اين پرسشنامه ، روايي محتوايي آن توسط خبرگان دانشگاهي مورد تأييد قرار گرفت و همچنين روايي واگرا و همگراي آن نيز مورد بررسي قرار گرفت. علاوه بر آن به منظور بر آورد همساني دروني بين سوال ها (گويه ها)، و ابعاد و مولفه ها از روش محاسبه آلفاي كرونباخ استفاده شد.يافته هاي پژوهش: اثرات شبكه هاي اجتماعي در دو بعد مثبت و منفي بررسي شد كه اثرات مثبت شبكه هاي اجتماعي شامل ارتباطات مجازي با دوستان و آشنايان، توسعه مشاركت هاي اجتماعي، تبليغات هدفمند اينترنتي و آموزش مي باشد. اثرات منفي شبكه هاي اجتماعي شامل شكل گيري و ترويج سريع شايعات و اخبار كذب، تبليغات ضد ديني و القاي شبهات، نقض حريم خصوصي افراد و تاثيرات منفي رفتاري مي باشد. سبك هاي فرزند پروري نيز حاوي سبك خودكامه، سبك سهل گيري و سبك اقتدار گر مي باشد. از تحليل عاملي تأييدي و تحليل مسير استفاده شد.نتيجه گيري: بين فضاي مجازي و سبك هاي فرزند پروري رابطه معناداري وجود دارد و فضاي مجازي بر سبك هاي فرزند پروري اثر ميگذارد. بر اساس ابعاد و مولفه ها مدلي ارائه شد كه برازش آن مناسب بود