مقايسه دلبستگي و رشد اجتماعي كودكان پيش دبستاني مهدهاي كودك­ شهري و روستايي

از بدو پيدايش روان‌شناسي، تعامل بين محيط و وراثت در نظريه‌هاي مختلف ديده شده است. در كنار دانشمنداني كه وراثت را عامل اصلي تغيير در رفتار مي‌دانند، بسياري از نظريه‌پردازان ضمن پذيرفتن تأثير وراثت، وزن بيشتري را به محيط مي‌دهند. بعد از خانه و خانواده، مهد كودك يا مدرسه اولين محيط اجتماعي است كه كودك وارد آن مي‌شود و روابط اجتماعي خود را گسترش مي‌دهد. ازين رو كيفيت تجربيات كودك در فضاي مهد كودك و همچنين كيفيت رابطه او با مربّي و همسالان خود مي‌تواند تأثير زيادي بر رشد او از جوانب مختلف داشته باشد. اريكسون نظريه­پرداز رشد اجتماعي، سنين 3 تا 5 سالگي يعني سـال­هـاي پيش دبستاني را دورة ابتكار در برابر احساس گناه معرفي مي­كند به اين معنـي كـه در ايـن سال­ها، دنياي اجتماعي كودكان گسترش مي­يابد و كودكان ياد مي­گيرند كه براي كنار آمدن با چالش­ها هدفمند رفتار كنند. ســيگلر، دلوچــه وايــسنبر (2006) معتقدند رشد اجتماعي، آن بخش از رشد همه جانبة كودك است كه به وسيلة افـراد ديگـر، محيط و نهادهاي اطراف كودك تأثير مي­پذيرد، وجود شرايط مناسب محيطي، خانوادگي و اجتماعي در طي سال­هاي اوليه و كيفيت مراكز آموزشي كودكان خردسال تأثير بـه سـزايي در جلوگيري از مشكلات جسمي و رواني دارد به طوري كه محققان به اين امر مهم دست يافته­اند كه سالهاي اوليه در شكل­گيري هـوش، شخـصيت و رفتـار اجتمـاعي سـال­هـاي حساسي هستند و آثار بي­توجهي اوليه مي­تواند اختلالاتي مانند اضطراب را بر جـا گـذارد. متغير ديگر مورد بررسي، سبك دلبستگي مي باشد. از نظر جان بالبي دلبستگي يكي از نيازهاي بنيادين انسانهاست دلبستگي بر اساس تعريف وي به پيوند هيجاني بين كودك در حال رشد و مراقبت كننده اطلاق ميشود كه براي رشد سالم اهميت حياتي دارد. ايجاد دلبستگي ايمن در شيرخوارگي، كودك را قادر به برقراري روابط نزديك با ديگران به­خصوص با والدين خود در سنين بالاتر مي­كند. در مقابل، كودكاني با سطح دلبستگي كمتر ، تكامل عاطفي و ذهني پايين­تري داشته و رفتارهاي مدرسه گريزي، تعاملات اجتماعي ضعيف و كاهش توانايي در ايجاد ارتباط طولاني مدت و رفتارهاي تهاجمي و خصومت­آميز در آنان بيشتر ديده مي­شود (اتكينسون، 2006). در جمع بندي مطالب مي توان عنوان كرد؛ مهد كودك‌ها در مناطق مختلف شهري و روستايي از امكانات و كيفيت يكساني برخوردار نيستند. به همين خاطر اين پژوهش قصد دارد دو متغير مهم رشد اجتماعي و دلبستگي را در كودكان مهد كودك‌هاي شهري و روستايي با هم مقايسه كند.در اين تحقيق، متناسب با متغيرهاي مورد مطالعه و نوع داده هاي جمع آوري شده، از شاخص هاي گرايش مركزي، پراكندگي و توزيع نمره ها استفاده شد. در مرحله تحليل آماري، با توجه به ماهيت مقياس اندازه‏گيري و فرضيه هاي تحقيق براي تحليل داده‏ها حسب مورد از روش هاي تحليل واريانس چند متغيري(MANOVA)، t گروه هاي مستقل و U مان-ويتني استفاده شد و از مجموع داده هاي 370 شركت كننده، داده هاي 29 شركت كننده به دلايل ناقص، مخدوش و پرت بودن از تحليل ها كنار گذاشته شدند. تعداد داده هاي گمشده، در حد صفر بود. شركت كنندگان پيش¬دبستاني¬هاي شهري 4/50 درصد و شركت كنندگان پيش¬دبستاني¬هاي روستايي 6/49 درصد بودند.براساس يافته هاي به دست آمده و با توجه به مقدار U مان-ويتني (50/8131) و سطح معناداري آن مي توان فرض صفر را رد كرد (01/0p ). به عبارت ديگر، تفاوت رتبه هاي كودكان مهد كودك هاي شهري و كودكان مهد كودك هاي روستايي در متغير رشد اجتماعي معنادار است. بنابراين، شواهد براي پذيرش فرضيه اول تحقيق كافي است. نتايج نشان مي دهد كه سطح رشد اجتماعي كودكان روستايي بالاتر از كودكان شهري است.در تبيين يافته هاي اين پژوهش، مي توان عنوان كرد: كودكان در روستا مهد فرصت پيدا مي كنند به كنش متقابل با گروه همسالان بپردازند و ضمن بازي از تجربيات آنان استفاده كنند و در آموخته هاي يكديگر سهيم شوند. تجربة محيط غني تر از خانه از لحـاظ مـواد و محتـواي آموزشـي و ارتباطـات اجتمـاعي، كودكان را با فرصت هاي بيشتري براي يادگيري مواجـه مـي سـازد و موجب مي شود تا رشد اجتماعي كودكان برخوردار از خدمات روستامهد در مقايسه با كودكان محروم از آن، مطلوب تر باشد. با استفاده از آزمون t مشخص شد، تفاوت ميانگين دلبستگي كودكان مهد كودك هاي شهري و روستايي معنادار است. مقادير ميانگين ها نشان مي دهد سطح دلبستگي كودكان روستايي بالاتر از كودكان شهري است. روابط دلبستگي ايمن به ايجاد اعتمــاد كودكــان بــراي كشــف موقعيــت هــاي ناآشــناي اجتمـاعي كمـك مـي كنـد. ايـن عوامـل مـي توانـد تـاثيري چشمگيردر رشد اجتماعي و گسترش تعامل هاي اجتماعي داشته باشد.همچنين، براساس يافته هاي بدست آمده تفاوت رتبه هاي كودكان مهد كودك هاي شهري و روستايي در متغير تكامل انطباقي مثبت معنادار است و سطح تكامل انطباقي مثبت كودكان شهري بالاتر از كودكان روستايي است. در مجموع؛ كودكان شهري راحت تر از كودكان روستايي خود را با شرايط انطباق مي دهند.بر اساس نتايج، سطح واكنش هيجاني كودكان روستايي بالاتر از كودكان شهري است. اگر كودكان احساساتشان را به درستي كنترل كنند، قادر خواهند بود با هر موقعيتي كنار آمده و با مشكلات مقابله كنند. شواهد نشان مي‌دهد كه تنظيم هيجاني نقش كليدي در مديريت خشم و كاهش پرخاشگري در دوره‌هاي اوليه رشد ايفا مي‌كند. مطالعات بيانگر تفاوت معنادار رتبه هاي كودكان مهد كودك هاي شهري و روستايي در متغير رفتارهاي منفي است. نتايج نشان مي دهد كه سطح رفتارهاي منفي كودكان روستايي بالاتر از كودكان شهري است. نكته قابل توجه اين است كه، تفاوت رتبه هاي كودكان مهد كودك هاي شهري و روستايي در متغير دوري گزيدن معنادار است. به اين معنا كه سطح دوري گزيدن كودكان روستايي بالاتر از كودكان شهري است.