سنجش و راهنمايي مسير شغلي در دوره هاي پيش از دبستان و دبستان

هدف از مقاله حاضر ارايه چارچوب سنجش و راهنمايي مسير شغلي در دوره هاي پيش از دبستان و دبستان است. در قرن بيستم دو رويكرد كلي در زمينه ي آموزش و پرورش و اهداف آن وجود داشت. رويكرد نخست به رشد فكري شهرت يافت كه هدف تعليم و تربيت را توسعه و رشد نيروي تفكر و آماده كردن زمينه براي تحصيل فكري بود و كسب تحصيلات عالي، اطلاعات دقيق و كارآموزي هاي دشوار را تاكيد مي‌كرد. هاچينز از طرفداران اين رويكرد بود و اين رويكرد بر خواندن، نوشتن و حساب تاكيد داشت. رويكرد دوم به تعليم وتربيت براي زندگي يا سازگاري زندگي شهرت يافت. اين رويكرد ديدگاهي كلي تر از رويكرد نخست داشت و اينكه افراد از طريق آموزش وپرورش بايستي به زندگي واقعي منتقل شوند و تعليم و تربيت اگر به درستي پيش برود افراد را مي‌تواند براي زندگي اجتماعي آماده سازد. از جمله طرفداران اين رويكرد بستر بود كه معتقد بود مدارس مي‌توانند به كار آموزش مسير شغلي تا بدان حد بپردازند كه به كار اصلي آنها كه تحصيل فكري است لطمه اي وارد نسازد. در واقع بستر تاكيد داشت كه مدارس بايستي در زمينه ي آينده ي شغلي افراد هم مسئول باشند و در اين زمينه آموزش هاي لازم را ارائه دهند(پاترسن، 1350). علاقه به راهنمايي اطلاعات مسير شغلي (CIG ) به عنوان بخشي از تلاش هاي بسياري از كشورها جهت تقويت تحصيلات براي ارتقاي نيروي كار است و با توسعه امكانات و آمادگي مسير شغلي در مدارس و دانشگاهها، در همين راستا گام هايي برداشته اند به عنوان مثال در آلمان سال قبل از پايان تحصيلات، خدمات شغلي را ارائه مي دهند. در دانمارك اطلاعات شغلي در برنامه هاي اجباري جاي داده شده است و در مدارس انگلستان، دوره هاي مربوط به مشاغل براي دانش آموزان 9 تا 11 ساله ارائه مي گردد (نظري، 1387). نتايج تحقيقي بر روي دانش آموزان دبيرستاني صورت گرفته بود نشان داد كه تجارب كاري اوليه در برنامه ريزي و اكتشاف مسير شغلي افراد سودمند است (گريد و همكاران، 2007). هوش عاملي است كه از همان ابتدا توجه روان‌شناسان را به خود جلب كرد و از اولين مولفه‌هايي به شمار مي‌رود كه مورد مطالعه قرار گرفت. تاريخ مشاوره و روان‌شناسي هم نشان مي‌دهد كه توجه به اين عامل بي‌دليل نبود چرا كه اين عامل نه تنها در بحث تحصيل بسيار مهم و عامل موفقيت به حساب مي‌رفت بلكه عاملي است كه شئونات ديگر زندگي را هم تحت تاثير قرار مي‌دهد (عبدي زرين، باغبان و عابدي، 1396). در زمينه سنجش هوش از همان ابتدا تلاشهايي صورت گرفت كه در سال 1905 بينه با همكاري سيمون به تهيه آزمون هوشي اقدام كردند كه مي‌توان آن‌را اولين تلاش رسمي در رابطه با آزمون‌هاي هوشي بيان كرد. به دنبال همين تلاش‌ها بود كه آزمون‌هاي هوشي استنفورد- بينه شكل گرفت و اصطلاح هوشبهر در اين آزمون استاندارد به كار رفت. بعدها آزمون‌هاي هوشي ديگر از جمله مقياس هوشي وكسلر و آزمون ماتريسهاي پيشرونده استاندارد ريون تهيه شدند و در حال حاضر مقياس هوشي وكسلر بيشترين كاربرد را در سنجش هوش دارد (ازخوش،1382). مقياس ابعاد چندگانه هوش گاردنر جهت سنجش ابعاد هوش براي دانش آموزان پيش از دبستان و دبستان پيشنهاد مي¬شود. اين مقياس توسط عابدي(1387) براي كودكان 10-6 ساله¬ي شهر اصفهان ساخته شده وجهت سنجش و برآورد هوش هاي چندگانه¬ي گاردنر براي كودكان هنجاريابي شده است. ابعاد چندگانه اين آزمون شامل هوش زباني، هوش منطقي- رياضي، هوش موسيقي، هوش فضايي، هوش بدني- حركتي، هوش بين فردي، هوش درون فردي و هوش معنوي است. اين مقياس 8 مقوله اي هوشي توسط والدين تكميل مي¬گردد. روايي اين مقياس به روش تحليل عاملي انجام شده و از روايي مناسبي برخوردار بوده است. ضرايب پايايي مولفه هاي آن بين 67/. تا 89/. گزارش شده است . در هر مولفه 10 سؤال از فعاليت هاي مرتبط با آن هوش مطرح شده و مجموع نمرات هر هوش 50 امتياز مي باشد كه بعد از برآورد كردن امتيازات هر هوش برمبناي بيشترين نمره¬ي برآورده شده در هوش¬هاي چندگانه، برنامه¬ي خاص آن هوش براي آموزش به فرد طراحي مي شود (رنجبري، ملك پور و فرامرزي، 1392؛ اهرمي، فرامرزي، شوشتري و عابدي، 1391). آرزوهاي مسير شغلي به عنوان اهداف شغلي مورد علاقه هستند كه در موقعيت ايده‌آل اتفاق مي‌افتند و درجه جذب يا ترجيح يك شغل خاص را نشان مي‌دهند. امروزه بيشتر محققان اعتقاد دارند كه آرزوهاي مسير شغلي در بين مؤثرترين پيش‌بيني‌كننده‌هاي انتخاب تحصيلي و شغلي به حساب مي‌آيد(بيكس و مائو، 2000؛ نقل از لنت و براون، 2005). جهت سنجش آرزوهاي مسير شغلي كودكان مي توان از مصاحبه نيمه ساختار يافته استفاده كرد كه توسط سميعي و همكاران (1390) تهيه شده است و بر مولفه هاي قدرت و اندازه، كليشه هاي جنسيتي، پرستيژ و منزلت اجتماعي تاكيد دارد و در چندين تحقيق در جامعه مربوط به كودكان ايراني استفاده شده است و اعتبار آن مورد تاييد بوده است، از جمله در تحقيقي كه بر روي كودكان پيش از دبستان و دبستان شهر اصفهان صورت گرفته بود (سميعي و همكاران، 1391).