جايگاه قفقاز جنوبي در سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران

قفقاز منطقه‌اي كوهستاني شامل بخش‌هاي جنوب غربي روسيه و همچنين سه كشور آذربايجان، ارمنستان و گرجستان است كه سه كشور اخير با جدايي از اتحاد شوروي در سال 1991 به استقلال دست يافتند. اين منطقه كه از نظر جغرافيايي دو قاره آسيا و اروپا را بهم مرتبط ساخته از وجوه اشتراك تاريخي و فرهنگي بسياري با ايران برخوردار بوده، سال‌ها محل تلاقي فرهنگي، ديني و كشمكش‌هاي سياسي و نظامي با امپراطوري بيزانس، عثماني و روسيه گشته و در انتهاي قرن بيستم نيز كه استقلال و آزادي عملي در صحنه روابط بين‌الملل بدست آورد در خشكي ميان روسيه و ايران فاصله انداختند و خاطرات دو جنگ تجاوزطلبانه گذشته را از ذهن‌ها پاك كردند. البته اين استقلال مشكلات و مسائلي را نيز براي ايران اسلامي به همراه آورده است كه بحران ناگورنو- قره باغ (1994-1988)، جنگ‌هاي اول (1996-1994) و دوم (2009-1999) چچن، وضعيت حقوقي نامشخص درياي خزر و جنگ گرجستان (2008) از مهمترين اينها مي‌باشد. علاوه بر اين، منطقه همچنان از اهميت راهبردي خاصي برخوردار است و مي‌تواند به كانون تحولات ملي گرايانه و قوم مدارانه‌اي تبديل شود كه امنيت و تماميت ارضي جمهوري اسلامي را به خطر اندازد. اين مقاله تلاش مي‌كند تا به روش توصيفي و تحليلي و با استفاده از منابع كتابخانه و گزارش‌هاي خبري، روند تحولات منطقه قفقاز را در دوره پس از استقلال مورد ارزيابي قرار دهد و تأثير اين تحولات را بر روابط ايران با فدراسيون روسيه بررسي نمايد و اميدوار است بتواند سياست منطقه‌اي جمهوري اسلامي را براي بهره‌برداري از اين معادله فرصت و تهديد تبيين نمايد.