توفان هاي ريزگرد درياي خزر، چالشي جديد در حوزه بحران هاي شهري

در دهه‌هاي اخير به دليل اهميت تغييرات اقليمي و پديده گرمايش جهاني حساسيت‌ها در خصوص درياي خزر بيشتر شده است. هرگونه تغيير در بودجه هيدرولوژيكي اين دريا مي‌تواند عواقب جبران‌ناپذيري را براي اكوسيستم انساني و طبيعي وابسته به آن داشته باشد. يكي از معضلات جدي پيش روي درياي خزر كه تاكنون كمتر در محافل علمي موردبحث قرارگرفته است خطر تهديد ريز گردها است. هدف از اين پژوهش شناسايي سازوكار و اثبات وقوع توفان ريز گرد در حوضه آبي اين دريا مي باشد. روش كار ابتدا به ‌منظوردست‌يابي به هدف مورد نظر، توفان ريز گرد 27 خرداد 1392 هجري شمسي به‌عنوان مطالعه موردي انتخاب شد. براي مطالعۀ شرايط اتمسفري لحظه وقوع توفان از داده‌هاي مركز پيش‌بيني‌هاي محيطي موسوم به NCEP، داده‌هاي سنجنده موديس، ماهوارهSeaWiFS، مدل ميان‌مقياسECMWF و مدل ديناميكي HYSPLIT بهره برديم. نتايج نشان داده ، توفان حاضر از نوع توفان حرارتي ميان‌مقياسبوده است چراكه با افزايش دماي سطح زمين در بستر خشكيده درياچه آرال كه به‌تبع آن كاهش رطوبت سطحي خاك را به همراه داشته است از يكسو و شكل‌گيري كم‌فشار قوي ايران و-پاكستان در جنوب شرق ايران و پرفشار قوي در شمال درياچه آرال و درياي خزر يك اختلاف فشار برجسته 24 هكتوپاسكال بين درياي خزر و هندوكش به وجود آورده است كه درنتيجه آن شرايط براي شكل‌گيري توفان مهيا گرديد. نتايج عمق ذرات(AOD) موديس و مدل ECMWF حاكي از مقدار بسيار بالاي عمق نوري ذرات بوده است. همچنين مشخص شد كه ريز گردها در يك دالان با جهت شمال شرق جنوب غرب به روي درياي خزر با سه منشأ اصلي بستر خشكيده درياچه آرال، جنوب غرب درياچه آرال و شمال شرق درياي خزر كشيده مي‌شوند. و مي توانند در آينده منطقه را با بحران فزاينده اي روبرو سازد.