امنيّت‌ پرواز: پاسخ به برخي پرسش‌هاي رايج در بيهوشي دامپزشكي

بيهوشي از بسياري جهات به صنعت هوانوردي و پرواز هواپيما تشبيه شده است. حدود 170 سال پيش در 16 اكتبر 1846، اولين بيهوشي با اتر در بيمارستان ماساچوست آمريكا توسط دندانپزشكي به نام دكتر مورتون انجام و طي آن توموري از ناحيه گردن بيماري خارج شد. پنجاه و هفت سال بعد، در 17 دسامبر 1903، برادران رايت اولين پرواز موفق را با هواپيماي موتوردار، انجام دادند. اولين پرواز فقط 12 ثانيه طول كشيد. اگرچه سرگذشت بيهوشي با كُلروفرم، كلرال‌هيدرات، پنتوباربيتال و داروي بي‌حسي آغاز شد اما در سال‌هاي بعد هالوتان، زايلازين و كتامين به تدريج در دسترس دامپزشكان قرار گرفت. استفاده از تركيب زايلازين (رامپون) - كتامين در بيهوشي اسب، سگ و گربه متداول بود. كتامين كماكان معروف‌ترين داروي بيهوشي تزريقي در دامپزشكي محسوب مي‌شود. در دهه 1970 داروي پروپوفل عرضه شد كه به دليل داشتن متابوليسم بالا و ريكاوري سريع، تحول عميقي در زمينه بيهوشي تام وريدي ايجاد نمود. در حال حاضر هالوتان تقريباً به طور كامل حذف و داروهاي بيهوشي استنشاقي جديدتر مانند ايزوفلوران و سِووفلوران جايگزين آن شده است. توسعه بيهوشي صرفاً به معرفي داروهاي جديد محدود نبوده و توسعه تكنولوژي در طي 50 سال گذشته تجهيزات لازم براي مونيتور كردن بيمار در طي بيهوشي را فراهم كرده است. در حال حاضر با استفاده از پالس اكسي‌متري، كاپنوگراف، اندازه‌گيري فشار خون، ECG و تجهيزات مناسب براي گرم نگه‌داشتن بيمار مي‌توان مراقبت‌هاي لازم از حيوان بيهوش شده را به عمل آورد. در دسترس بودن لوازم مختلف از جمله سوند وريدي، لوله نايي، پمپ سرنگ، سوند اپيدورال و دستگاه‌هاي محرك عصب (براي يافتن محل اعصاب در انجام بي‌حسي) امكان انجام بيهوشي كم خطرتر و با كيفيت بالاتر را فراهم آورده است. بنابراين بيهوشي مدرن، هيچ شباهتي با بيهوشي انجام شده توسط دكتر مورتون ندارد، همان‌گونه كه هواپيماهاي غول پيكر امروزي با هواپيماي برادران رايت قابل مقايسه نيستند. علي‌رغم همه پيشرفت‌هاي انجام شده در زمينه بيهوشي هنوز تا رسيدن به يك بيهوشي كاملاً امن و بي‌خطر راه درازي در پيش است و كماكان بيهوشي، نوعي مسموميت كنترل شده محسوب مي‌شود. براي ارائه يك بيهوشي مناسب و كم خطر، داشتن اطلاعات كافي از داروها، تكنيك‌ها و دستگاه‌هاي مورد استفاده ضروري است. تنها يك ذهن آماده است كه مي‌تواند در مقابله با مشكلاتي كه در اتاق عمل با آن مواجه مي‌شود، تصميم صحيح، مناسب و به موقع اتخاذ نمايد. در يك سيستم آموزشي باليني غالباً يادگيري و آموزش بر اساس تجربه انجام مي‌شود و اكثراً انتقال تجربيات بر اساس ارائه بيماران موردي و يا برگزاري راندهاي باليني صورت مي‌پذيرد. به مشاركت گذاشتن تجربيات فردي مي‌تواند ضمن آموزش نكات باليني، از تكرار اشتباهاتي كه مي‌تواند همانند سقوط هواپيما مرگبار نيز باشد، جلوگيري نمايد. در مقاله حاضر برخي پرسش‌هاي رايج در بيهوشي دامپزشكي، كه عمدتاً بر اساس امكانات و شرايط كنوني كشور مطرح مي‌شود، مورد بحث قرار گرفته است. در طرح پرسش‌ها و پاسخ‌ها سعي شده است ضمن در نظر گرفتن شرايط واقعي باليني، با ارائة پاسخ‌هاي واضح و صريح اطلاعات لازم براي مواجهه با مسائل و مشكلات روزمره باليني در اختيار كلينسين‌هاي باليني قرار داده شود. به عنوان مثال استفاده از دستگاه‌هاي مونيتورينگ، داروهاي جديد مانند دتوميدين و مدتوميدين، استفاده از دستگاه‌هاي بيهوشي استنشاقي، انجام جراحي با استفاده از داروهاي تزريقي (TIVA)، ويژگي‌هاي اختصاصي بيهوشي در گربه، مخاطرات مايع درماني، عوارض پرهيز غذايي طولاني، نكات باليني استفاده از داروهاي NSAID، دوز مسموميّت داروهاي بي‌حسي موضعي، روش‌هاي تسكين درد ناشي از جراحي، استفاده مناسب از داروها با در نظر ميزان مخاطرات و منافع هر يك از آن‌ها (Risk/benefit ratio) و روش‌هاي كاهش اشتباهات انساني مورد بحث قرار خواهد گرفت.