نقش توجيه ربا در فرآيند توسعه اقتصادي غرب (نقد قرائت‌هاي جديد از بهره بانكي در چارچوب اسلامي)

ارزيابي سير تحول تاريخي توسعه اقتصادي غرب نشان مي دهد كه بازخواني مفهوم ربا و ارائه تفسيرهاي جديد و توجيه گر آن، نقش مهمي در فرآيند توسعه غرب داشته است. در واقع تاريخ غرب شاهد تغيير نظريات و ديدگاه ها در شناخت ماهيت ربا و عوامل اثرگذار بر آن بوده است. پس از دوران رنسانس، بسياري از مفاهيم مورد پذيرش عمومي جوامع غربي، مورد اصلاح و تعديل اساسي واقع گرديد كه يكي از اين مفاهيم، مقوله ربا و بهره است. بر خلاف قرون وسطي كه حرمت ربا مورد احترام نخبگان و آحاد مردم بود، پس از رنسانس به تدريج ديدگاه هايي دگرانديش و توجيه گر در مقابل نظرات كليسا رشد كردند تا اينكه به تدريج حرمت ربا كه زماني اصلي شرعي، قانوني و انكارناپذير تلقّي ميشد، به بهانه توسعه اقتصادي، به طور كامل كنار گذاشته شد. اين تحقيق تلاش مي كند تا به روش تحليل محتوا و با اتخاذ رويكردي مقايسه اي بين اسلام و غرب، به شناخت ماهيت ربا و بهره و ارزيابي سير تاريخي كنار گذاردن حرمت ربا در فرآيند توسعه غرب پرداخته و نشان دهد كه ناتواني كليساي مسيحي در تفكيك معاملات صحيح از معاملات ربوي و عدم پاسخگويي به نيازهاي اقتصادي جوامع، يكي از دلايل نهضت توجيه ربا پس از رنسانس در غرب مي باشد. اما دين اسلام از ابتدا با اتخاذ رويكردي امضائي در مواجهه با معاملات اقتصادي، اكثر معاملات مالي را مشروع اعلام نمود و تنها گونه اي خاص از روابط مالي، يعني زياده مشروط در عقد قرض، را ربا اعلام كرد. بنابراين، در چارچوب اسلامي در طول تاريخ نياز جدّي به توجيه ربا وجود نداشت و بر همين اساس، ديدگاه هايي نيز كه در يكصد سال اخير توسط برخي از انديشمندان مسلمان در توجيه ربا مطرح شده است، قابل نقد مي باشند.