بازنگري در سبك‌شناسيِ هنر ايران، بر مبناي واكاوي رويكردهاي رايج تاريخ‌نگاري هنر

در طول پانصد سال گذشته تاريخ نگاري هنر، رويكردهاي گوناگوني را تجربه كرده است؛ با اين وجود جرياني از تاريخ نگاري آلماني -كه مي توان آن را تاريخ نگاري كلاسيك هنر نام نهاد- به سبب تكيه بر روش هاي تجربي و ديدگاه مبتني بر تكامل سبكي، در طول دو سده گذشته مورد توجه و استفاده گسترده اي در تاريخ نگاري -به خصوص تاريخ نگاري هنر ايالات متحده- قرار گرفته است. رويكرد مذكور كه به اسلوب رايج در تاريخ نگاري هنر در دوران معاصر تبديل شده و به تدريج براي تبيين سير هنر ملل ديگر، از جمله هنر ايران، نيز به كار گرفته شده است، علي رغم برخي مزيت ها، كاستي هاي بنياديني در شيوه ي تبيين جريان هاي هنري دارا مي باشد. آنچه كه از قدرت تبيين كنندگي رويكرد مذكور در باب سبك نگاري ملل غير اروپايي (به ويژه ايران) مي كاهد، تكيه بيش از حد آن بر مفهوم روح زمانه (در قالب دولت) و عدم توجه به ساختارهاي اجتماعي و سازوكارهاي ويژه ي توليد آثار هنري بوده است. پژوهش حاضر كه به روش كتابخانه اي و شيوه تاريخي-تحليلي انجام گرفته است، ضمن نقد كاستي هاي تاريخ نگاري مرسوم هنر، سعي دارد با شناسايي ساختارهاي اجتماعي ايران به گونه ي نظام هاي همبافته از نيروهاي گوناگون از قبيل صنوف و گروه بندي هاي اجتماعي، كه هنرمند و توليد كننده ي اثر هنري در نقطه ي كانوني آنها قرار دارد و نيز توجه به جايگاه و نقش هنر غيررسمي در دگرگوني بنيادين هنر ايران، به ويژه نگارگري، به تبيين واقع بينانه تري از سبك شناسي هنرهاي تجسمي ايرانِ پس از اسلام دست يابد.

During the recent centuries, historiography of art has been dealt with different approaches. Never the less a German course- that can be called classical historiography of art- due to its empirical methods an attitude based on the evolutionary viewpoint, has been vastly regarded employed – specially by those of American historians- in compiling an illustrating of art history. Today classical approach as a dominant method is being increasingly applied to illustrate the art trends of non- European countries Iran as well. Except some preferences, the classical Approach deals with some fundamental deficiencies in illustrating what makes it so incapable- specially about the stylistics of non- European American cultures, lies on its extremely reliance on a kind of “zeitgeist” (the spirit of era) - depended on the government- on the other hand vastly denying of other factors such as social structures in producing art works. This research that has been done by library method an historical-analytical attitude, along with criticizing the deficiencies of the usual historiography of art, is to identifying of the social structures of Iranian society in an interwoven system of various forces including the casts social groups- in which the artists craftsman is the focal point- also noticing to the role of nonofficial art- stream in fundamental alteration of Iranian art, specially miniature to illustrate the dimensions of an appropriate realistic approach to stylistics of Iranian art.