نقش عطار در پيدايش فابل عرفاني در ادبيات فارسي و ادبيات جهان

در اين مقاله به موضوع فابل در شعر عطار و جايگاه عطار در ادبيات تمثيلي و فابل نويسي پرداخته ايم و به بررسي سه پرسش همت گماشته ايم. اول اينكه عطار چرا از فابل استفاده كرده است و اين گونه ادبي چه كاركردهايي در شعر او دارد. دوم اينكه عطار چه نقش و جايگاهي در تاريخ ادبيات ايران در سنت فابل نويسي دارد و سوم اينكه تأثير فابل هاي عطار بر ادبيات ساير ملل چيست. اين تحقيق به شيوه توصيفي تحليلي و به روش كتابخانه اي انجام شده است. از رهگذر اين پژوهش به نتايجي از اين دست رسيديم: عطار نخستين شاعري است كه به طور گسترده و قابل تأمل از فابل براي انتقال معاني و مفاهيم عرفاني استفاده كرده است. شيوه او در ساخت حكايتهاي تمثيلي توسط شاعران بعد از او تقليد شده ولي هيچ مشابهي براي منطق الطير او سروده نشده است. گرچه قبل از عطار رساله الطيرهايي وجود داشته كه در سرودن منطق الطير از آنها تاثير پذيرفته است ولي هيچ يك به اندازه عطار موفق به انتقال مفاهيم عرفاني نشدند و مي توان گفت منحصراً تنها فابل بلند عرفاني كه داستان سلوك و رسيدن به وحدت را به تمثيل در آورده است، منطق الطير است. از رهگذر ترجمه منطق الطير گونه فابل عرفاني در ادبيات جهان نيز پديد آمده است ولي ماهيت آن با جهان بيني عطار متفاوت است. در هيچ يك از نمونه هاي فابل عرفاني در اروپا مفهوم وحدت وجود به خواننده منتقل نمي شود و هدف و غايت بسياري از اين داستانهاي سلوك رسيدن به خود است و نه خدا.