خوانش نشانه شناختي غزلي از عطار بر اساس الگوي مايكل ريفاتر

در اين پژوهش با بهره گيري از الگوي نشانه شناختي مايكل ريفاتر به خوانش غزلي از عطار با مطلع «درآمد دوش تركم مست و هوشيار ...» پرداخته مي شود. توجه به خوانش تأويلي و پس نگر نشانه ها، وحدت نشانه اي متن و فرايند تبديل نشانه ها به متن از جمله ظرفيت هايي است كه نشان مي دهد اين الگو مي تواند در تحليل اشعار نمادين و تأويل پذير عرفاني به ويژه در اشارت هاي ناب عرفاني راهگشا باشد. غزليات عطار از جمله اشعار هنجارگريز و تأويل پذير عرفاني است. ابهام و چندلايگي اين اشعار ارائه برداشت و تفسير واحدي از آن را دشوار مي سازد. در غزل مدّنظر نيز تناقضهاي بسياري مشاهده مي شود. انباشت اصلي اين غزل حول واژه ترك شكل مي گيرد. اگرچه نشانه هاي ارجاعي و تقليدي اين واژه در اين انباشت تكرار مي شود، گذر از انباشت معنايي به منظومه هاي توصيفي با محوريت واژه هاي «ترك»و «اضداد» خواننده را به نوواژگاني هدايت مي كند كه كليشه هاي معمول را در هم ميشكند.با تأمل در منظومه هاي توصيفي كلان و ارتباط آن با منظومه هاي خرد به نظر مي رسد تركيبات و واژگان ابداعي نامبرده توصيفي است از تجلي التباسي خداوند كه در قالب ديدار با ترك زيبارو در بيان عطار نمود مي يابد. در چنين حالتي است كه روابط معمول در هم شكسته مي شود و در حركتي نمادين در بينش وحدت شهودي عطار اضداد با يكديگر سازش مي كنند. منظومه توصيفي اضداد در اين غزل بياني است از تجلي صفات جماليه و جلاليه خداوند كه درنهايت به فناي وجودي سالك مي انجامد.البته به دليل فضاي مبهم شعري، اين خوانش مي تواند به عنوان يكي از خوانشهاي پيش رو تلقي شود.