طبقه‌بندي انواع قصه‌‌هاي مرزبان‌نامه بر اساس ساختار روايي

مرزبان‌نامه از 9 داستان اصلي يا قاب داستان (frame story) تشكيل شده است و 50 حكايت در دل آن 9 داستان قرار گرفته‌اند. اين قصه‌ها از لحاظ ساختار روايي يكسان نيستند و گونه‌هاي متفاوتي دارند. اين قصه‌ها را عموماً به انواع گوناگوني از قبيل افسانۀ تمثيلي (Fable)، حكايت (Parable)، قصۀ عاميانه (Folk-tale) و غيره تقسيم كرده‌اند. در مورد تقسيم‌بندي گونه‌هاي داستان از ديرباز اختلاف نظرهاي زيادي وجود داشته است. در گذشته اين تقسيم‌بندي‌ها گاه بر اساس اشخاص داستان، گاه بر اساس محتوا و پيام داستان و گاهي نيز بر حسب ذوق ادبي پژوهشگر انجام شده و معمولاً از روشي علمي و دقيق برخوردار نبوده‌اند. در نيمۀ اول قرن بيستم ميلادي، ولاديمير پراپ پيشنهاد داد كه براي تقسيم‌بندي قصه‌ها مي‌توان از ريخت‎شناسي بهره برد اما خود او با وجود بررسي‌هاي ريخت‌شناسانه‌ در باب قصه‌هاي پريان، فرصت نكرد پيشنهاد خود را براي گونه‌شناسي و يا تقسيم‌بندي انواع قصه‌ها به طور كامل عملي سازد. در اين مقاله تلاش شده است تا تقسيم‌بندي قصه‌هاي مرزبان‌نامه بر اساس تحليل ريخت‌شناسي آن‌ها انجام گيرد. اين تلاش براي ارائۀ تعريفي روشن‌تر و دقيق‌تر از انواع قصه‌ها و به خصوص فابل (fable) كه در فارسي به تعابيري چون افسانۀ تمثيلي و حكايت جانوران ترجمه شده است، مفيد خواهد بود و نيز مي‌تواند ما را در يافتن معادل‌هاي مناسب‌ براي اين اصطلاحات ياري كند.