نگاهي به پردازش شخصيت‏ها در گفتمان روايي رجا عالم (بررسي موردي رمان ستر)

رجا عالم از رمان‏نويسان نسل نو است كه رمان‏هاي مدرن و پسامدرن عربي نوشته است. در رمان‏هاي او مسائل اجتماعي، فرهنگي كشورهاي عربي بخصوص عربستان، با رويكرد ادبيات فمينيستي بيان و به چالش كشيده مي‏شود. اين پژوهش بر آن است با روش توصيفي تحليلي و بر مبناي تحليل محتوا، نحوه شخصيت‏پردازي را در رمان ستر بررسي نمايد. رمان ستر از رمان‏هاي مشهور رجا عالم است كه با محتوايي اجتماعي و فرهنگي زندگي شخصيت‏هاي رمان را با استفاده از تكنيك‏هاي راوي داناي كل و ديالوگ و توصيف به تصوير كشده است. در اين رمان كلام راوي داناي كل؛ در قالب ضمير غائب، با كلام شخصيت‏ها؛ در قالب ضمير متكلم تركيب شده است. مريم، بدر و طفول از شخصيت‏هاي اصلي و ربيكا، فهد، زايد، محسن، پدر و مادر مريم و پدر طفول از شخصيت‏هاي فرعي داستان‏اند كه هر كدام در روند داستان با زبان خاص خود افكار، دغدغه‏ها و نظرات خويش را اغلب نمادين و غير مستقيم و گاه بي پرده و مستقيم بيان مي‏كنند. شخصيت‏ها در رمان نمادين و به نوعي ايدئولوژيك‏اند كه در بستري فرهنگي، اجتماعي و جنسيتي خلق شده‏اند. در اين رمان شخصيت‏هاي زن از حالت سنتي كه اغلب غير پويا و ضعيف‏اند، خارج شده و به شخصيت‏هايي پويا و اثر‏گذار تبديل شده كه در جهت بيان اوضاع و تلاش براي بهبود آن گام بر‏مي‏دارند و در اين مسير از جسم و روح خود نير سخن مي‏گويند و حتي آنجا كه سكوت كرده يا نمادين سخن مي‏گويند، در پي خواسته خويش‏اند. فرهنگ، جنسيت و جسم از عناصر مؤثر در شكل‏گيري روابط ميان شخصيت‏هاست. نويسنده در اين رمان با پايان تراژيكي كه براي شخصت‏هاي مرد رقم مي‏زند، در مقابل مخاطب آنها را به تسليم و حتي نابودي مي‏كشاند.