نگاهي به رمان تاريخي عربي از ابتداي قرن بيستم تا كنون: بررسي علل گرايش به آن و بيان ويژگي‏هاي آن

رمان تاريخي در ادبيات عربي سابقه‏اي كهن دارد، اما از اوايل قرن بيستم به بعد از جانب رمان‏نويسان مشهور عرب به عنوان يك نوع رمان مستقل مورد توجه بسيار قرار گرفت. اين گفتار بر آن است تا مهم‏ترين علل گرايش رمان‏نويسان عرب را به اين گونه داستاني و نيز مهم‏ترين ويژگي‏هاي رمان‏هاي تاريخي عربي قرن بيستم را بيان نمايد. الهام از عصور درخشان تاريخ و دستاوردهاي فرهنگي آن و ارجاع خواننده به حافظه تاريخي جوامع عربي، تلاش براي ناديده گرفتن سرخوردگي‏ها و بحران‏هاي كنوني اين جوامع و عدم وجود افقي روشن رو به آينده و در مواردي اميد به آينده با تكيه بر پيروزي‏هاي گذشته و همچنين نقد تاريخ از جمله عوامل گرايش رمان‏نويسان به رمان تاريخي است. از جمله ويژگي‏هاي فني اين آثار مي‏توان به سادگي بيان، انسجام عناصر داستاني، شخصيت‏پردازي قوي، پيوند ميان واقع و خيال و آميختن زمان واقعي با زمان تخيلي، در‏آميختن رئاليسم تاريخي با رمانتيك، گزينش عناوين برانگيزاننده براي جذب مخاطب، استفاده از تكنيك رمز و نماد و تعدد راوي و بهره‏گرفتن از تكنيك‏هاي سينمايي و در مواردي تكنيك پايان نامختوم و باز، استفاده از تناص و تضمين از داستان‏هاي قومي و مثل‏ها و نيز متون ديني بويژه قرآن كريم است. در بيان ويژگي‏هاي محتوايي نيز مي‏توان به اسطوره‏سازي شخصيت‏هاي تاريخي، تأثير از طيف روشنفكران مسلمان معاصر، تلاش براي استخراج بن مايه‏هاي فكري و كاربردي از تاريخ عربي اسلامي و تاريخ تمدن‏هاي باستان براي عصر حاضر جهت تشويق به تفكر، دوري از خرافات، تفرقه، تعصب و هوشياري نسبت به مقاصد استعمارگران، همچنين توجه ويژه به اصول اخلاقي و انساني، توجه به زن به عنوان شخصيتي مهم در روند حوادث و سرانجام به‏كارگيري تاريخ در قالبي روايي، به گونه‏اي كه بيش از آن كه در گذشته بماند، با عصر حاضر در تعامل باشد، اشاره كرد.