بررسي روش هاي معاملاتي تجارت متقابل در ايران و تجارت بين الملل

تجارت متقابل مجموعه اي از روش هاي تجاري است كه در آن صادركننده يا وارد كننده تعهد مي نمايد در ازاي كالا يا خدمات صادره به كشور خريدار يا وارده از كشور فروشنده، كالا يا خدماتي را به ارزش كل معامله يا بخشي از آن خريداري يا صادر نمايند. انگيزه ي دست يافتن به تجارت متقابل به عوامل اقتصادي، سياسي و اضطرار پيوند خورده است به نوعي كه تزريق اين روش تجاري بر بدنه ي نظام اقتصادي اغلب كشورها ضروري به نظر مي رسد. كشور ايران نيز از اين ضرورت مبرا نماند و استقبال اين كشور نيز از اين پديده ي مهم تجاري به دليل توجه بيشتر در بخش صنايع بالادستي نفت و گاز بود. چرا كه با توجه به محدوديت هاي قانون اساسي ايران بعد از انقلاب 57 تنها راه حل سرمايه گذاري خارجي در ايران بهره مندي از يكي از انواع روش هاي تجارت متقابل با عنوان بيع متقابل بوده است. اهميت بررسي اين روش هاي معاملاتي از آنجا نشأت مي گيرد كه تجارت متقابل با استقبال كشورهاي اروپايي جهت بهبود وضع اقتصادي كشورشان بعد از جنگ جهاني اول روبرو شد. مشابه فشارهاي اقتصادي كه موجب روي آوردن كشورهاي اروپاي شرقي به تجارت متقابل شد در مورد كشورهاي در حال توسعه نيز صادق بوده است، زيرا اين كشورها غالباً‌ با محدوديت منابع ارزي براي مدرنيزه كردن صنايع خود مواجه بوده اند. در كشور ايران نيز كاربرد بيع متقابل به عنوان يكي از روش هاي معاملات تجارت متقابل در گسترش صنايع بالادستي نفت و گاز بيشتر بوده و زمينه ي توسعه و انتقال دانش را فراهم نموده است و بهره گيري از ديگر روش هاي تجارت متقابل با توجه به ويژگي ها و كاركردشان و همچنين محدوديت هاي ناشي از قوانين داخلي كمتر مورد استفاده قرار گرفته است. اين در حالي است كه كاربرد ساير روش هاي معاملاتي تجارت متقابل بسيار مي تواند در جذب فناوري خارجي و ايجاد همكاري هاي صنعتي و توليدي بسيار مؤثر باشد. در مقايسه روش هاي تجارت متقابل با يكديگر معاملات تهاتري (ساده) پيچيدگي كمتري دارند و ماهيتاً ساده مي باشند. اين نوع معاملات اصولاً‌ به عنوان يك روش تجارت متعارف محسوب نمي شود و محدود به معاملات كم اهميت است. برخلاف معاملات تهاتري كه ارزش هر طرف مبادله تقريباً‌ با طرف ديگر برابر است در خريد متقابل ارزش اين دو قرارداد الزاماً‌ برابر نيستند. همچنين به نظر شباهت هاي زيادي را مي توان ميان قراردادهاي خريد متقابل و قراردادهاي باي بك تصور كرد كه به طور مفصل در متن مقاله عنوان شده است. اين مقاله به بيان تعريف و كاركرد تجارت متقابل به عنوان يك پديده ي مهم در تجارت بين الملل پرداخته است كه با توجه به گستردگي و توسعه ي روزافزون روابط تجاري بين المللي، معرفي انواع روش هاي تجارت متقابل؛ شامل معاملات تهاتري، خريد متقابل، قراردادهاي آفست و بيع متقابل(باي بك) و بيان ويژگي ها و كاركرد اين معاملات ضرورتي اجتناب ناپذير در تبيين اين بحث است.