توازن واژگاني صد غزل از ديوان سلطان¬ولد

در مقايسه¬ي شعر شاعران كلاسيك، اشعار مولانا آهنگين¬ترين و تندترين شعرها مي¬باشد. از آنجا كه تعدادي از خوش¬آهنگ¬ترين غزل¬هاي ديوان شمس مولانا، سروده¬ي پسرش سلطان¬ولد بوده و تابه¬حال پژوهشي درمورد موسيقي شعر سلطان¬ولد، انجام نگرفته، برآن شديم كه با بررسي يكي از علل ايجاد موسيقي شعر ديوان غزليات سلطان¬ولد، ميزان موسيقيايي بودن شعر او را نيز مورد بررسي قراردهيم. يكي از مهم¬ترين عوامل براي ايجاد موسيقي در شعر، وجود توازن در كلام است. اگر بسامد توازن در واژگان يك شعر چشمگير باشد، اثرگذاري آن شعر بر مخاطبان بيشتر است. در اين پژوهش كوشش شده تا ضمن بررسي توازن واژگاني در غزليات سلطان¬ولد (فرزند بزرگ مولانا و از عارفان قرن هشتم)، اشعار وي را با توجه به اين نوع تكرار كلامي، در زيرمجموعه مقوله¬ي قاعده¬افزايي و با روش كتابخانه¬اي- آماري، مورد پژوهش قرار دهيم. به اين منظور به بررسي توازن واژگاني در 100 غزل انتخابي از غزليات سلطان¬ولد پرداخته¬ايم تا چگونگي كاربرد اين نوع توازن در غزل¬هاي او را بر مخاطبان آشكار كنيم. يافته¬هاي پژوهش گوياي آن است كه بسامد بالاي تكرار آوايي ناقص در واژگان و استفاده از قافيه¬هاي مياني موجب رواني كلام شده و بر غناي موسيقي افزوده است. استفاده از سجع متوازي در كنار ساير سجع¬ها بيشترين بسامد را به خود اختصاص داده و با توجه به كاربرد شماري از اين سجع در جايگاه قافيه، و بهره¬گيري از جناس لاحق، بايد اذعان كرد كه اين صنايع علاوه بر ايجاد توازن واژگاني، در افزايش موسيقي اشعار سلطان¬ولد تأثير چشمگيري داشته است.