اثربخشي ارزيابي كيفيت آموزش عالي ايران؛ با نگاهي به ارزيابي دروني گروه‌هاي آموزشي

اثربخشيِ ارزيابي، مفهومي وابسته به كاربرد نتايج ارزيابي است، اگرچه داراي طيف معنايي گسترده‌تري است و علاوه بر نتايج، تاثير فرايند ارزيابي را نيز در بر‌مي‌گيرد. به عبارت ديگر؛ اين مفهوم به تغييرات نشأت گرفته از ارزيابي يا گزارش ارزيابي اشاره دارد (اوليور ، 2009). بنابر اين هر گونه تغييري كه در نتيجه ارزيابي در كيفيت نظام يا برنامه مورد ارزيابي ايجاد شود و نيز دگرگوني‌هايي كه در نگرش‌ها و رفتار مجموعه عناصر و عوامل انساني مرتبط با آن كه تحت تاثير فرايند و نتايج ارزيابي شكل بگيرد، به عنوان اثربخشي ارزيابي قابل طرح و بررسي است . ارزيابي كيفيت در آموزش عالي در ايران، مسبوق به اجراي طرح‌هاي ارزيابي دروني است كه پس از مطالعات اوليه، ابتدا در آموزش پزشكي آغاز شد و پس از مدتي در گروه‌هاي آموزشي غير پزشكي ادامه يافت. طي اين سال‌ها پژوهش‌هاي بسياري درباره ارزيابي دروني، از ابعاد گوناگون شامل گزارش‌هاي ارزيابي تا بررسي‌هاي آسيب شناختي آن صورت گرفته است. در موضوع اخير، تلاش‌ها به‌ويژه براي يافتن راه‌حل‌هايي براي شناسايي عوامل فقدان علاقه و رغبت ذي نفعان، به‌ويژه اعضاي هيات علمي و دانشجويان و مديران نظام‌هاي دانشگاهي و رفع آنها متمركز است. زيرا به نظر مي‌رسد با وجود توسعه گفتمان ارزيابي كيفيت در نظام ‌هاي دانشگاهي در كشور، فعاليت‌هاي اجرايي ارزيابي در دانشگاه‌ها رو به افول بوده است. اگرچه عوامل متعددي از جمله منابع مالي در اين امر دخيل اند، مي‌توان گفت كه يكي از مهم‌ترين عوامل اثرگذار بر اجراي طرح‌هاي ارزيابي دروني، ميزان اثربخشي آن است. بررسي گزارش‌هاي ارزيابي دروني گروه‌هاي آموزشي غير پزشكي كشورمان و مطالعات مختلف انجام شده در اين زمينه نشان مي‌دهد كه اثربخشي، از چالش‌هاي اساسي موثر در طرح‌هاي ارزيابي است و به ويژه در كاربرد نتايج، عليرغم پيشنهادات اجرايي براي بهبود كيفيت در گزارشات ارزيابي دروني كه بر اساس نتايج ارزيابي حداقل در سه سطح گروه، دانشكده و دانشگاه، ارائه شده اند، از سوي مديران دانشگاهي از جمله مديران گروه‌هاي آموزشي مورد ارزيابي، كوششي براي استفاده از آنها به عمل نيامده است و مي‌توان پذيرفت كه اين طرح‌ها از بعد كاربرد نتايج اثربخش نبوده‌اند. بررسي مفهوم اثربخشي و ابعاد مختلف آن، توضيح اهميت نقش اثربخشي در ارزيابي كيفيت آموزش عالي، و بررسي تفصيلي اثربخشي ارزيابي دروني گروه‌هاي آموزشي و ارائه پيشنهادهايي براي تقويت فرايند ارزيابي دروني، از مهم ترين اهداف و عناوين اين بحث خواهند بود.