رويكرد جنسيت محور به دفاع « از دست دادن كنترل » و جايگاه آن در گفتمان تقنينيِ نظام حقوقي ايران

ارتكاب جرم پيوسته مبتني بر انتخاب آگاهانه و آزادانه مرتكب نيست. گاه بر اثر رفتارهاي تحريك آميز ديگري، بزهكار از نظر زيست شناختي، در وضعيت برانگيختگي و طغيان ناگهاني خشم قرار مي گيرد. اين ميزان از تحريك پذيري كه با ايجاد عكس-العمل هاي هيجاني شديد و از ميان بردن قدرت كنترل رفتار به صورت نسبي، موجب واكنش به عامل تحريك به شكل مجرمانه مي شود، در نوشتگان علوم جنايي و به طور مشخص در نظام حقوقي كامن لا، به مفهوم سازي « دفاع از دست دادن كنترل » منجر شده است كه به معناي از دست دادن خويشتن داري، كنترل و اقدام به قتل در حالت عصبانيت و خشم ناگهاني بوده و در قتل عمد مسئوليت كيفري مرتكب را به قتل غيرعمد تخفيف مي دهد. لذا، ايجاد هر فاصله ميان تحريك شدگي و واكنش نسبت به آن، موجب تضعيف اين دفاع مي گردد. گرچه توسل به دفاع تحريك شدگي معمولاً در شرايط مذكور صورت مي پذيرد، با اين¬حال، امروزه بيشتر نظام هاي عدالت كيفري با كمك گرفتن از مفهوم روان شناسانه سندرم زنان كتك خورده و با در نظر گرفتن ابتلاي برخي از اين زنان به نوعي اختلال اضطرابي موسوم به اختلال فشار رواني پس آسيبي و ارتباط ميان اختلال مزبور با رفتارهاي مجرمانه با اتخاذ رويكردي جنسيت محور در تلاشند تا چرايي و چگونگي پاسخ دسته اي از زنان كتك خورده را از طريق بازتعريف مؤلفه هاي دفاع از دست دادن كنترل، تبيين نمايند. اين مقاله نيز به دنبال بررسي اين مسئله است كه رويكرد عدالت كيفري جنسيت محور چه جايگاهي در مسئوليت كيفري زنان بزهكار در ايران دارد. نتايج مطالعه حاضر با استفاده از روش تحقيق توصيفي _ تحليلي، اثبات اين فرضيه است كه جز در قالب كلي و ناقص «جهات تخفيف دهنده مجازات» در ماده 37 و 38 قانون مجازات اسلامي، كمترين توجهي از سوي قانونگذار ايران در خصوص ضرروت اتخاذ چنين رويكردي به مسئوليت كيفري زنان كتك خورده بزهكار نشده است.