بكارگيري فرايند تحليل سلسله مراتبي در مديريت ريسك خشكسالي در شرايط اقليمي و اجتماعي شهر مقدس مشهد

چكيده تاكنون خشكسالي به اندازه ساير بحران¬هاي طبيعي از قبيل سيل، زلزله، طوفان و رانش مورد توجه قرار نگرفته است، چرا كه اكثر بلاياي طبيعي طي دوره¬اي كوتاه، خسارات سنگين مالي و جاني به جامعه وارد مي¬كنند، اما خسارات سنگين ناشي از بحران خشكسالي، به صورت تدريجي و در مدتي طولاني بروز مي¬كند. با توجه به كم آب بودن كشور و تكرار خشكسالي، در درجه اول بايدتفكر مديريت بحران از كشور برچيده شود و مديريت ريسك جايگزين آن شود. به عبارت ديگر براي سازگاري و كاهش اثرات مخاطرات پيش رو از جمله خشكسالي، بايد قبل از وقوع آن برنامه ريزي داشت، زيرا زماني كه وارد بحران مي شويم، شتاب زده عمل شده و تدابيري كه اتخاذ مي شود، اثر بخشي كمي خواهند داشت. در همين راستا در مطالعه حاضر با استفاده از تكنيك سلسله مراتبي اقدام به ارائه الويت هاي مديريت ريسك خشكسالي در شهر مشهد شد. بر اساس نتايج تحليل هاي صورت گرفته راهكارهاي ارائه‌شده به چهار بخش (معيار اصلي) فنّي‌آبياري، زراعي، نهادي، و قانوني تقسيم‌بندي گرديد. هر يك از بخش‌ها نيز، زيربخش‌هاي (معيارهاي فرعي) مختلفي را شامل مي¬شوند. بر اساس نتايج بدست آمده راهكارهاي ميان‌مدتِ استفاده از سيستم‌هاي آبياري تحت‌فشار، همچون آبياري باراني و قطره‌اي كه باعث صرفه‌جويي در مصرف آب مي‌شوند و نيز اصلاح و بهبود آب‌بندان‌ها را مؤثرترين راهكارهاي فنّي‌آبياري؛ راهكار بلندمدت اصلاح گياهان و معرفي ارقام مقاوم به خشكسالي و شوري را مهمترين راهكار بخش زراعي؛ آموزش كشاورزان و بالا بردن آگاهي آنها در خصوص خشكسالي و روش‌هاي مقابله با آن و استقرار يك نظام جامع پايش و پيش‌آگاهي خشكسالي و تحقيق پيرامون روش‌هاي مناسب مقابله با خشكسالي را مهمترين راهكارهاي ميان‌مدت بخش نهادي؛ و راهكارهاي كوتاه‌مدت بيمه خشكسالي و پرداخت تسهيلات بانكي با بهره مناسب، به‌موقع و به مقدار كافي جهت اجراي برنامه‌هاي مقابله با خشكسالي را به‌عنوان مهمترين راهكارهاي بخش قانوني معرفي نموده‌اند. در مجموع ضمن تأكيد بر اهميت كليه راهكارهاي مديريت ريسك خشكسالي ارائه‌شده در كوتاه‌مدت، ميان‌مدت و بلندمدت، اجراي راهكارهاي مذكور را به‌ترتيب اولويت به راهكارهاي «زراعي»، «فنّي‌آبياري»، «قانوني» و «نهادي» اختصاص داده‌اند. كلمات كليدي: مشهد، خشكسالي، مديريت ريسك، مديريت بحران، AHP