نمادپژوهي شرّ در شاهنامة فردوسي و چگونگي تجلّي آن در نگارگري نسخه هاي خطي (شاهنامه هاي قرون هشتم تا يازدهم ه.ق.)

شاهنامة فردوسي، به عنوان شاهكار ادبي ايران، با تكيه بر انديشه ثنويّت ايران باستان، خير و شرّ را، به خوبي، به تصوير كشيده است. در اين پژوهش، شكل صورت يافته يا نمادين شرّ در شاهنامه، مورد بررسي قرار مي¬گيرد. در شاهنامه، شرّ، مخلوق اهريمن، خالق بدي¬هاست و با نمادهاي قابل رؤيت مانند ديو و ضحاك و غير قابل رؤيت، مانند حسد و آز، نشان داده شده است. از جهت ديگر، فيلسوفان اسلامي ذاتي براي شرّ قائل نبوده و جنبة آفرينندگي اهريمن يا شيطان نيز از آن، سلب مي¬گردد. براي آشكار شدن تجلّي نمادهاي شرّ، شاهنامه¬هاي¬ قرون هشتم تا يازدهم ه.ق. در نگارگري¬ها ، از دو منظر قابل رؤيت و غير قابل رؤيت ، انساني و غيرانساني مورد مطالعه قرار گرفته و با توجّه به دو تفكّر متفاوت ايران قبل از اسلام و انديشة فيلسوفان مسلمان، بررسي شده¬اند. تعريف شرّ، در ايران باستان به عنوان خالق، در تقابل با تعريف فيلسوفان مسلمان، مبني بر عدمي بودن شرّ، در نگاره¬هاي حاوي نماد شرّ، قابل¬ رؤيت بود؛ به اين¬گونه كه در خشن¬ترين صحنه¬هاي شاهنامه¬، هيچ¬گونه زشتي و كژي در تصويرسازي و تركيب¬بندي يا بهره¬گيري از عناصري نمادين براي بارزكردن نمادهاي شرّ و يا تفاوتي در طراحي فيگور و چهره¬پردازي شخصيّت¬هاي شرور شاهنامه، مشاهده نگرديد. عدمي بودن شرور و نداشتن جايگاه ثابت و خالق، در نگارگري پر نقش و نگار ايراني، تأثير داشته است. اين تحقيق به روش توصيفي-تحليلي و بر پاية منابع كتابخانه¬اي، نگارش شده است.