بررسي نقاشي شكار كردن بهرام‌گور بر سردرحمام گنجعليخان كرمان با رويكرد شمايل‌شناسي

حمام‌ها در تقسيم‌بندي بناهاي دوره اسلامي جزو بناهاي غير‌ مذهبي به شمار مي‌آيند و مهم‌ترين مسئله در ساخت بناهاي اسلامي، از جمله حمام‌ها و به ويژه در دوره‌ي صفويه به بعد، تزيينات آن‌ها بوده است. به دليل گذراندن مدت طولاني در حمام‌ها، معماران و هنرمندان، بر آن شدند تا توجه بيشتري به تزيينات داخلي حمام‌ها كرده و انتظارات بصري مورد نياز را برطرف كنند. در واقع معماران و كاشي‌نگاران علاوه بر پرداختن به كالبد جسماني معماري حمام‌ها، از جمله در نظر گرفتن فضاهاي اصلي حمام و شكل ارتباطي راهروها و دهليزها جهت تنظيم دما و رطوبت، با به‌كار بردن تزيينات سعي در برطرف كردن نيازهاي معنوي نيز داشته‌اند. زمينه‌هاي مذهبي شكل‌گيري حكومت صفوي در ايران موجب ترويج فرهنگ وقف و گسترش ساخت بناهاي عام‌المنفعه از جمله حمام‌ها شد. حمام گنجعليخان كه بدون شك نگين حمام‌هاي ايراني است توسط گنجعليخان از سرداران سلحشور صفويه كه به دستور شاه عباس صفوي حاكم كرمان گرديد، احداث شد. اين حمام مهم‌ترين بخش از مجموعه‌ي گنجعليخان است كه تلفيقي‌ست از هنر معماري و كاربرد مصالح گوناگون با فضايي مناسب و مورد پسندعامه. سردر اين حمام داراي نقاشي‌هاي متنوع گياهي، جانوري و انساني است كه از دوره‌ي صفوي تا قاجار تصوير شده‌اند. اين پژوهش كوشيده است ضمن معرفي حمام گنجعليخان كرمان، به تطبيق و تحليل نقاشي شكار بهرام‌گور با استفاده از رويكرد شمايل‌شناسي بپردازد. بر اساس اين رويكرد نقشمايه‌هاي هنري بايد هم‌عرض نمونه‌هاي ادبي آن‌ها مورد توجه قرار گيرند. از اين‌رو اين نقاشي طي سه مرتبه‌ي توصيف پيشاشمايل‌نگارانه، تحليل شمايل‌نگارانه و توصيف شمايل‌شناسانه مورد بررسي قرار گرفته است. در دوره‌ي قاجار با توجه به همگام شدن نقاشي عاميانه با فرهنگ، اين هنر مردمي به نمايشي گويا و پرشور از عشق به تعلقات اسطوره‌اي و داستان‌هاي كهن ايراني مبدل شد.