كيفيت تكوين مباني رواداري و مداراي اسلامي در مناظرات رضوي (هويت، اگونيسم و آنتاگونيسم)

هويت يك برساخت گفتماني است. در سايه هويت نسبت ميان افراد، جريان ها، مفاهيم، ساختارها، روندها و فرايندها تحديد و تبيين مي گردد. هر هويت در سايه وجود و نمود يك يا چند دگر يا غيريت معنا مي يابد. اين رابطه و مرزكشي استوار بر دوگانه «خود» و «ديگري» در حوزه گفتماني مي تواند دايره اي گسترده دامن از سطح اگونيستيك (مجادله گرايي) تا آنتاگونيستيك (خصومت سازي) و خشونت كلامي داشته باشد. هدف نوشتار پيش رو يافتن كيفيت تكوين مباني و بنيادهاي مدارا و رواداري اسلامي در گفتمان رضوي با محوريت مناظرات حضرت رضا (ع) است. پرسش اصلي اين مقاله اين است كه اگر مناظرات رضوي را به مثابه يك متن، پيكره و گفتمان مورد خوانش قرار بدهيم، در چارچوب آن مدار و رواداري ناظر بر هويت و دگرسازي با چه كيفيتي صورت بندي و مفصل بندي مي گردد؟ برپايه فرضيه مقدماتي در گفتمان مناظرات حضرت رضا (ع) كوشش غالب بر آن است كه مساله صورتبندي هويت و مفصل بندي مفاهيم و نشانگان هويت پايه و غيريت ستيز در سطح اگونيسم باقي مانده و رواداري و مداراي حداكثري و كمترين ميزان بازنمايي و بهره گيري از آنتاگونيسم (و خشونت كلامي) سياسي- اجتماعي و مذهبي مطمح نظر قرار بگيرد. بازنمايي هويت و غيريت در گفتمان مناظراتي امام رضا (ع) در بنياد خود به گرد ايضاح و تشريح اصل ولايت و امامت اهل بيت (ع) به عنوان شعبه اي اساسي از ولايت الهي (در امتداد توحيد و نبوت) مي گردد. چارچوب نظري و روش شناسي اين نوشتار استوار بر نظريه مربع ايدئولوژيك تئون فن-ديك است.