جدال احسن از ديدگاه امام رضا (ع)

بكارگيري روش صحيح مناظره در نفوذ سخن حق در افكار و قلب ديگران تأثير بسزا دارد؛ زيرا مناظره به شيوه ي ناصحيح، طرف مقابل را در عقيده باطل خويش راسخ تر و متعصب تر مى نمايد، از همين روي امام رضا (ع) با تأسي از قرآن در مناظره هايشان از جدال احسن بهره گرفته اند، يعني بر جنبه هاي عقلي و عاطفي و برهان تأكيد نموده و توهين به طرف مقابل و مذمت دين او را مجاز ندانسته و از مشتركات مورد قبول اديان، مانند توحيد، نبوت و.. استفاده كرده، همچنين از زبان نرم و كظم غيظ سود جسته اند، در مناظره هاي آن حضرت تعصب و ستيزه جويي، خودنمايي و اقناع انگيزه ي شهرت طلبي راه نداشته و از همين رو به لحاظ آموزشي و رواني بيشترين تأثيرات را برطرف‏ مناظره‌ي خود داشته اند. از جمله ويژگي هاي لازم جدال احسن كه امام رضا (ع) بر آن تأكيد فرموده اند «ساده گويي و پرهيز از بغرنج و پيچيده گويي» است. انصاف داشتن مناظره كننده و اعتراف به خطاي خود در فرض روشن شدن اشتباهش از ديگر ويژگي هاي لازم جدال احسن است كه امام رضا (ع) بر آن تأكيد فرموده اند. جدال احسن نه تنها ايجاد كينه و عداوت نمي كند، بلكه اثرات مثبت فراواني در پي دارد؛ اما جدال با جاهل، جدال با كسي كه قصد اصلي وي رسيدن به اهداف شيطاني است، همچنين جدال در آنچه كه وحدت مسلمين يا بشريّت را به خطر مي-اندازد، از جدال هاي غير احسن و حرام بشمار مي آيند.