بررسي ساخت‌هاي¬ سببي در اصطلاحات و امثال همداني

در اين مقاله به بررسي ساخت‌هاي سببي در اصطلاحات و امثال همداني، براساس چارچوب نظري دبيرمقدم (1384) پرداختيم. ساخت‌هاي سببي مجموعه جمله‌هايي هستند كه در آن شخصي، حادثه‌اي يا پديده‌اي كه سبب نام دارد، محرك و انگيزه‌اي مي‌شود تا شخص ديگري يا شئ‌اي كه مسبب نام دارد، عملي انجام دهد، پذيراي حالتي شود يا در حالتي باقي بماند. ساخت‌هاي سببي مركب و ساده دو مقولۀ عمدۀ سببي در زبان فارسي هستند. فعل سببي مركب، فعلي است كه نياز به يك جملۀ متمم دارد. افعال سببي ساده در فارسي شامل سه نوعِ سببي‌هاي ريشه‌اي، تكواژي و كمكي‌اند. افعال سببي ريشه‌اي از جنبۀ معنايي سببي هستند. ستاك افعال سببي تكواژي از پيوند پسوند «-ان» به ستاكِ حال برابرِ غيرسببي آن حاصل مي‌شود و افعال سببي كمكي افعال متعدي هستند كه از يك صفت به اضافۀ فعل كمكيِ «كردن» ساخته مي‌شوند. به منظور اين مطالعه، تعداد تقريبي 520 اصطلاح از كتاب «واژه‌نامۀ همداني» اثر هادي گروسين، با توجه به طبقه‌بندي دبيرمقدم و شم زباني نگارنده بررسي شد كه 52 جملۀ سببي بدست آمد. در بين جملات مذكور، افعال سببي ريشه‌اي بيشترين تعداد را داشتند و افعال سببي تكواژي و كمكي به نسبت تقريباً برابر وجود داشتند و فعل سببي مركب نيز وجود نداشت.