كليدواژه :
زبان هاي ايراني , زبان اوستايي , زبان بلوچي , واژگان , رده بندي , بازسازي
چكيده فارسي :
در اين مقاله، پنج واژۀ نسبتاً پُركاربرد با مشتقات و تركيباتِ آن ها در زبان بلوچيِ امروز مورد بررسي قرار مي گيرند. اين واژه ها به ترتيب شامل پُر(=خاكستر)، پَس(= گوسفند)، زات (= نژاد، نوع، قوم، سنّ و سال)، گيش(=زَهر)، هِيد (=عرقِ بدن)، مطابق صفحات 209، 237، 487، 720، 869 فرهنگ لغتِ سيدگنج (معروفترين فرهنگ لغتِ يك زبانۀ بلوچي امروز) هستند كه با واژه¬هاي مرتبط با آن ها كه با اندكي تفاوت به ترتيب در بندهاي 13 ،4، 4، 11، و 30 متن اوستاييِ هوم يَشت در كتابِ «درآمدي بر دستور زبان اوستايي، نوشتۀ محمدتقي راشد محصل، 1364، انتشارات كاريان» به صورتِ pouruš در تركيب با pourušaspō ، pasu ،zāta در تركيب با zātanąm ، vīš در تركيب vīšō-vaēpa ، xvaēd در صرف xvīsaƫča به كار رفته اند. در اين پژوهش، پنج واژۀ اوستايي مبدأ (=پايه)، و واژگان بلوچي با مشتقات و تركيباتشان مقصد در نظر گرفته شده¬اند. يافته ها نشان مي دهد كه اين واژه هاي اوستايي در مقايسه با بسياري ديگر از زبان هاي ايراني امروز، در زبان بلوچي از بازنمودِ بيشتري برخوردارند. از آنجا كه در رده بنديِ زبان هاي ايراني، اوستايي عموماً در ردۀ شرقي، و بلوچي در ردۀ غربيِ زبان¬هاي ايراني جاي داده مي شوند، وجود چنين واژه هاي مشتركي كه تعداد آن ها در همين متنِ كوتاهِ اوستايي (= هوم يشت) به دَه ها مي رسد؛ ابتدا اين موضوع را در ذهن پژوهشگر ايجاد مي كند كه لازم است در رده بنديِ زبانِ بلوچي تجديد نظر شود. دوم آنكه، به كمك ديگر زبان هاي ايراني و به خصوص اوستايي، مي توان بسياري از واژگانِ زبان بلوچي را كه عمر مستنداتِ مكتوبِ زبان بلوچي به بيش از 200 سال نمي رسد، با اطمينانِ بيشتر بازسازي كرد
چكيده لاتين :
Five Balochi words with their collocations and derivations which are relatively productive in modern Balochi are studied in this article. They are as: por (= ash), pas (= sheep), zāt (= race/ type/ tribe/ age), gīš (= poison), hied (= body sweat) which are used in Sayad Ganj (the most famous modern monolingual Balochi dictionary) respectively in the pages of 209, 237, 487, 720, and 869. The same words are respectively used with slight differences in lines 13, 4, 4, 11, 30 of the Avestan Hom Yasht text in a book named “Darāmadi bar Dastūr-e zabān-e Avestāyi= An introduction to the Grammar of Avestan Language), written by Mohammad Taghi Rashed Mohasssel, 1985, Kariyan Publications, as follow: pouruš in a combination as pourušaspō, pasu, zāta in a combination as zātanᾳm, vīš in a combination as vīšōvaepa, and xvaed in an inflected form of xvisaƫča. In this article, the five above mentioned Avestan words are used as the source words, and their Balochi counterparts as the target ones. The findings show that Avestan words are better realized in modern Balochi than many of the other new Iranian languages. In addition, as generally in the typology of Iranian Languages, Avestan is considered Eastern and Balochi Western, the realization of such common words in Avestan and Balochi which are tens in number in such a short text like HomYasht, two points can be considered remarkable as follow: firstly, a revision is necessary in the typology of Balochi language; and secondly, one can reconstruct Balochi older words with more confidence by using the assistance of Iranian languages, especially Avestan. It is important to know that the age of Balochi written literature is less than 200 years.
