طراحي الگوي راهبردي ارزيابي و مديريت عملكرد در سازمان‌هاي نظامي

از زمان شكل‌گيري سازمان‌ها در طول دوره‌هاي مختلف، از الگوها و مدل‌هاي متعددي جهت ارزيابي عملكرد استفاده شده است. سازمان‌ها به فراخور نياز در ابتدا تنها از شاخص‌ها و معيارهاي محدودي براي ارزيابي عملكرد استفاده مي‌كردند. تغيير و تحولات سريع و توسعه‌ي روزافزون ارتباطات و هم‌چنين تحولات شگرف دانش مديريت، گسترش فعاليت‌ها و حوزه‌هاي عملكردي سازمان‌ها، پويايي محيط و مطرح شدن موضوع‌ها و مسائل نوين مديريتي و مسئوليت اجتماعي و... سازمان‌ها را بر آن داشت تا به اين مدل‌‌ها به شاخص‌هاي محدود اكتفا نكنند. از اين‌رو مدل‌هاي جامع و چندمعياره براي ارزيابي سازمان‌ها شكل گرفت و به‌تدريج تكامل يافت. به‌طور كلي الگوها و مدل‌هاي مختلفي جهت ارزيابي عملكرد سازماني مطرح است كه سازمان‌ها را از ابعاد مختلف مورد ارزيابي قرار مي‌دهند و با درنظرگرفتن شاخص‌هاي چندگانه، ابزارهاي مناسبي را براي ارزيابي عملكرد سازمان‌هاي نوين فراهم مي‌سازند، سازمان هاي نظامي نيز از اين امر مستثنا نبوده، نياز به الگويي براي ارزيابي عملكرد خود دارند. با توجه به رسالت خطير نيروهاي مسلح در عرصه امنيت كشور و با هدف پاسخگويي به نيازهاي جامعه، الگوي ارزيابي و مديريت عملكرد اين سازمان ها طراحي و تدوين گرديده است. بنابراين، سؤال اساسي اين است كه الگوي مناسب ارزيابي عملكرد سازماني كه بتواند چارچوب مناسبي براي تجزيه و تحليل نقاط قوت و ضعف سازمان هاي نظامي ج ا ا در رابطه با عملكرد ارايه نمايد و بستر بهبود عملكرد سازماني آن ها را فراهم آورد، كدام است؟ بررسي‌هاي انجام شده، نشان مي‌دهد كه مدل‌هاي ارزيابي متوازن (BSC) و تعالي سازماني (EFQM) ـ در صورت تلفيق ـ مي‌توانند چارچوب مناسبي را براي ارزيابي عملكرد فراهم نمايند؛ زيرا اين دو مدل، صرف‌نظر از شباهت‌هاي مهمي كه دارند، داراي منشأ متفاوتي مي‌باشند و مي‌توانند هم‌پوشاني مناسبي را ايجاد نمايند. لذا، الگوي ارايه‌‌شده در اين مقاله، جهت ارزيابي و مديريت عملكرد سازماني مبتني بر تلفيق اين دو مدل مي‌باشد. در طراحي اين الگو از متدولوژي روش ارزيابي متوازن و مدل تعالي سازماني الهام گرفته و در تدوين ابعاد و مؤلفه‌هاي اين الگو نيز شرايط و مقتضيات سازمان هاي نظامي لحاظ گرديده است. با توجه به موضوع تحقيق، نوع تحقيق از نظر هدف كاربردي و از نظر ماهيت پيمايشي است. از طرف ديگر با توجه به اينكه، الگوي تحقيق و معيارهاي استخراج شده از مباني نظري، از طريق نظرسنجي از خبرگان مورد بررسي و تاييد نهايي قرار گرفته‌اند، لذا روش تحقيق پژوهش حاضر، مبتني بر شيوه دلفي مي‌باشد. در اين تحقيق، براي رسيدن به اجماع نظر خبرگان در مورد ابعاد و مؤلفه‌هاي ارزيابي عملكرد 40 نفر از خبرگان اين امر، اجماع نظر نهايي حاصل شد. جامعه آماري اين تحقيق را اساتيد و خبر‌گان حوزه مديريت و ارزيابي‌عملكرد سازماني و آشنا با سازمان هاي نظامي تشكيل مي‌دهند كه افراد نمونه به صورت هدفمند انتخاب گرديده‌اند، لذا روايي محتوايي مدل و ابعاد، مؤلفه‌هاي آن با بهره‌گيري از نظرات خبرگان حاصل شد. در بررسي رابطه بين ابعاد و مولفه‌هاي آن با بهره‌گيري از نرم‌افزار تحليل‌آماري SPSS و آزمون همبستگي همگرا- واگرا و آزمون اسپيرمن مورد محاسبه كمي آماري قرار گرفت و براي رتبه‌بندي مولفه‌ها از آزمون تحليل واريانس فريدمن بر روي داده‌هاي حاصل از نظرسنجي از خبرگان انجام شد و كلام آخر اينكه الگوي ارزيابي و مديريت عملكرد سازمان‌هاي نظامي شامل ابعاد رشد و يادگيري (با مؤلفه‌هاي آموزش،انگيزش، مشاركت، فرهنگ يادگيري و مديريت دانش )، بعد ظرفيت و توان (با مؤلفه‌هاي ساختارسازماني، مديريت و رهبري، منابع و فناوري اطلاعات و ارتباطات )، بعد سازگاري و انسجام (با مؤلفه‌هاي تجزيه‌تحليل محيطي، انطباق‌پذيري محيطي، روابط محيطي و برون‌ سازماني و انسجام‌درون‌سازماني) و بعد آمادگي و اقدام (با مؤلفه‌هاي آمادگي‌منابع انساني، آمادگي تجهيزاتي، آمادگي يگاني و اقدام عملياتي ) مورد تأييد قرار گرفت.