حركت به سوي تمركززدايي از نظام برنامه¬ريزي درسي و توجه به برنامه ريزي درسي مدرسه- محور

يكي از مهمترين مسائل موجود در تعليم و تربيت كه امروزه مورد توجه قرار گرفته است، تمركززدايي از نظام برنامه-ريزي درسي است. نظام طراحي، تدوين و اجراي برنامه درسي دوره آموزش عمومي و متوسطه ايران كه بر مبناي نظام متمركز استوار است، با آسيب¬ها و چالش¬هاي زيادي روبروست، عده¬اي بر تمركز برنامه درسي تاكيد داشته و وجود برنامه¬اي واحد در نظام تعليم و تربيت را كارآمد مي¬دانند، گروهي نيز به گذار از نظام فعلي به سمت عدم تمركز در طراحي و تدوين برنامه¬هاي درسي معتقد بوده و به تاكيد بر برنامه¬درسي مبتني بر مدرسه كه درجه¬هايي از وحدت و هماهنگي ملي را نيز به همراه دارد، مي¬پردازند. آنها معتقدند عدم وجود انعطاف در نظام برنامه درسي متمركز سبب مي¬شود، تفاوت¬هاي فردي و شناختي دانش¬آموزان كمتر مورد توجه قرار گرفته و وضعيت فرهنگي، اجتماعي، قومي و اقليمي كه آنها در آن زندگي مي-كنند تاثيري در نيازهاي آموزشي آنان نداشته باشد. در اين ديدگاه متمركز بودن برنامه درسي بر نحوه¬ي عملكرد معلمان نيز تاثير گذاشته و وظيفه¬ آنها را تنها به اجراي برنامه درسي محدود مي¬كند. در چنين نظامي تهيه و گسترش برنامه درسي، وظيفه معلمان نيست بلكه طراحي، تدوين و ابلاغ برنامه¬ها توسط مراكز دولتي انجام مي¬شود. ايده¬ي برنامه¬ريزي درسي مبتني بر مدرسه محوري بر اين پايه استوار است كه بهترين محيط براي برنامه¬ريزي درسي مكاني است كه دانش¬آموز و معلم در تعامل هستند. در اين برنامه درسي معلم نقش برجسته¬تري داشته و دانش-آموزان احساس ارتباط بيشتري با نيازهاي خود دارند. در مقاله حاضر ضمن بررسي محاسن و معايب نظام¬هاي متمركز و غيرمتمركز به معرفي ويژگيهاي نظام برنامه¬ريزي مدرسه- محور پرداخته و مثالهايي از نظام¬هاي ساير كشورها ارائه مي¬شود. در راستاي حركت به سوي تمركز زدايي از نظام آموزشي و اقتدار مدرسه در برنامه¬ درسي، حداقل پنج اصل مهم بايد مورد توجه قرار گيرد كه عبارتند از اصول: انعطاف-پذيري، فرصت و انگيزش، وحدت و تلفيق هماهنگ ديدگاه¬ها، مشاركت¬پذيري و قدرت انتخاب محيط آموزشي. با توجه به مطالب ذكر شده چنين به¬نظر مي¬رسد كه در اكثر كشورهاي جهان اصلاحات انجام شده در جهت تمركززدايي مورد استقبال قرار گرفته و برنامه¬ي درسي متمركز كه نوعي استاندارد كردن غير سالم را ترويج مي¬دهد در حال تغيير است.