ضرورت تاريخي گذار از الگوي توسعه وابسته به مدل توسعه بومي-مستقل

مدل‌هاي توسعه، نه امري جهان‌شمول، بلكه امر چندگانه، متنوع و بوم محور هستند. تقابل توسعه شرقي و غربي از آغاز در انديشه ارسطويي يوناني (برتر)/غيريوناني (بربر)، قرون‌وسطي با مسئله مسيحيت/غير مسيحيت شكل گرفت، بعدها در انديشه تكاملي و خطي گذار دوركيم (ابتدايي/مدرن) انعكاس يافته و با نظريه ارگانيستي ماركس، وبر، تونيس، مين و اسپنسر، رويكرد نويني به خود گرفت. تاريخ تحولات اجتماعي گوياي اين است كه جوامع موفق درباره توسعه، الگوي نظري-فلسفي متمايزي نسبت به يكديگر دارند. نمونه آن ژاپن (مدل سوسياليستي)، چيني (تركيبي از عقلانيت، نظم عقلاني و سودمحور غربي)، آلمان (سوسيال-دموكراسي) است. غربي بودن توسعه، نه مفهوم جغرافيايي بلكه مسئله فكري و الگوي رفتاري است كه در خاورميانه شكل گرفت. كشور ايران، به لحاظ تاريخي، فرايندهاي توسعه پر تحول و نوساني را در طي تاريخ از نيمه وابستگي (صفويه) تا وابستگي (قاجاريه و پهلوي) سپري كرده است. نقطه عطف تاريخي توسعه ايران، در دوره‌هاي صفويه به بعد بيشتر نمايان مي‌شود. گذر از عصر طلايي صفويه به سمت دوران قاجار و پهلوي، سرآغاز، حركت از توسعه مستقل به توسعه وابسته محسوب مي‌شود. تاريخ توسعه ايران، تاريخ آزمون مدل‌هاي طرح مارشال، نوسازي، تعديل ساختاري، انديشه آدام اسميت (نظريه دست‌هاي نامرئي)، خصوصي‌سازي و درنهايت الگوي اسلامي-ايراني پيشرفت (مدل پايه اقتصاد مقاومتي) است. مقطع وجه مميزه فرايند و سازوكار توسعه ايران با دوره‌هاي قبل، درگذر از مدل‌هاي رايج قديمي وابستگي، برگشت به سنت نوين توسعه بوم محور الگوي اسلامي ايراني است. امري كه در طي سال‌هاي اخير در لواي اقتصاد مقاومتي، در نهادهاي اجرايي و غيردولتي، انعكاس يافته است.