بررسي انواع طرحواره هاي تصوري در افعال مركب زبان فارسي: سازه ي شكل‏ دهنده ي طرحواره ي تصوري

Studying Different Types of Image Schemas in Persian Compound Verbs: the Image Schema Shaper Constituent

پژوهش حاضر كوششي است براي بررسي بازنمود طرحواره هاي تصوري در افعال مركب زبان فارسي و بنابراين، تحليل معنايي افعال مركبِ بررسي شده با التفات به مفهوم طرحواره ‏هاي تصوري انجام شده است. اين تحليل با اين هدف صورت گرفته است كه مشخص كند از ميان سازه‏هاي تشكيل‏دهنده ي فعل مركب كداميك در ساختن طرحواره-ي تصوريِ خاصي، كه در فعل بازنموده مي‏شود، نقش دارند؛ سازه ي فعلي يا سازه ي غيرفعلي. در اين پژوهش، به پيروي از دبير مقدم (1384) افعال مركبِ تركيبي بررسي شده اند. فعل هاي مركبِ بررسي شده در اين پژوهش، 50% از متناظر هاي گذرا و ناگذرا هستند كه با همكرد هاي «آوردن» ،«آمدن»، «انداختن»، «افتادن»، «زدن» و « خوردن»، از طريق كاهش ظرفيت سازه ي فعلي در ساختمان فعل مركب، شكل گرفته‏اند. كاربرد چنين روشي براي گردآوري داده‏هاي اين پژوهش به دليل ايجاد محدوديتي روشمند براي گزينش داده هاي مورد مطالعه بوده است. روش تحليل داده هاي اين پژوهشِ بنيادي، به صورت توصيفي، و همراه با توضيح درباره ي مشاهدات معنايي نويسندگان خواهد بود. پس از تحليل داده ها، طبقه‏بندي اي از انواع طرحواره هاي تصوري به كار رفته در ساختمان معنايي افعال مركب بررسي شده ارائه خواهد شد. بررسي معنايي اين افعال، با تكيه بر طرحواره هاي تصوري، از يكسو نشان دهنده‏ي شكل گيري ساخت هاي زباني، پس از شكل گيري تصاوير ذهني، در نتيجه ي مفهوم سازي است و از سوي ديگر، نشان‏دهنده ي آن است كه سازه ي فعلي در فعل مركب عامل اصلي شكل‏گيري طرحواره ي تصوري مرتبط با آن است و سازه ي غيرفعلي در اين مورد نقشي ايفا نمي كند. به عنوان نمونه، طرحواره ي مسير در ساختمان معنايي افعال مركبي كه سازه ي فعلي در ساختمان واژي آن‏ها «آوردن» و «آمدن» است، بيشتر از ساير طرحواره ها بوده است. اين امر به دليل مؤلفه ي معنايي اصليِ افعال به كار رفته در ساختمان فعل مركب به عنوان سازه ي فعلي است. همچنين، مشخص شد ارتباط تنگاتنگي ميان شكل‏گيري طرحواره‏هاي تصوري و تصويرگونگي وجود دارد.