اثر تغييرات اقليم برتشكيل سيست داينوفلاژلا (Dinoflagellates) در حوزه جنوبي درياي خزر

داينوفلاژل‌ها يكي از مهم‌ترين گروه‌هاي فيتوپلانكتوني به‌خصوص در ايجاد زي‌توده پلانكتوني است. داينوفلاژل‌ها جزو گروه‌هاي نخستين و قديمي هستند كه داراي پيچيدگي‌هاي زياد بوده و انواع تغذيه اتوتروفي و هتروتروفي در گونه‌هاي مختلف آن ديده مي‌شود. حدود 10 درصد از گونه‌هاي داينوفلاژل توانايي ايجاد سيست (ورود به مرحله زندگي خفته)، را دارند و اغلب آن‌ها قادر به ادامه حيات در رسوب هستند. سيست‌ها نسبت به تغيير عوامل فيزيكي، شيميايي و بيولوژيكي بسيار مقاوم هستند. تحقيقات آزمايشگاهي نشان داده‌‌‌اند كه گرسنگي، عدم وجود مواد مغذي و ايجاد پيك جمعيتي تشكيل سيست را تشديد مي‌كند. خروج از سيست و ورود به مرحله رويشي عموماً در شرايط مناسب دمايي رخ مي‌‌دهد. اين فرآيند در طبيعت به هنگام شروع فصل زمستان ممكن است رخ دهد. تشكيل سيست و خروج از آن حاصل ارتباط متقابل بين خصوصيات فيزيولوژيكي گونه و شرايط محيطي است. به اين ترتيب مطالعه سيست داينوفلاژل در رسوبات هر منطقه اطلاعات مفيدي از تغييرات درازمدت عوامل محيطي از قبيل شوري، دماي آب و مواد مغذي ارائه مي‌‌دهد. بر اساس منابع، درجه حرارت سطحي آب در حوزه جنوبي درياي خزر به‌خصوص در تابستان روند افزايشي هشدار دهنده‌اي داشته است. مطالعه رسوبات سطحي درياي خزر نشان داد كه تغييرات تراكم سيست داينوفلاژل‌ها با دماي سطحي آب ارتباط دارد. سيست‌هاي شناسايي شده در رسوبات بخش شمالي درياي خزر مشخصه آب شيرين و اوليگو‌هالين بود درحالي‌كه در بخش جنوبي بيانگر آب‌هاي گرم‌تر و شوري بالاتر بود. دراواخر دهۀ 1380 روند افزايشي تعداد سيست همراه با گرم شدن جهاني مشاهده شد. مطالعه حاضر با هدف بررسي سيست در آب‌هاي حوزه ايراني درياي خزر در اواخر دهۀ 1380 تا اوايل دهۀ 1390 انجام شد. بر اساس نتايج به‌دست‌آمده سيست‌هاي موجود در آب با سيست‌هاي شناسايي شده در رسوبات با ساير منابع در اين منطقه (Lingulodinium Polydera)، مطابقت داشته است. فرم رويشي اين گونه معمولاً در اواخر تابستان در ستون آب ديده مي‌شود و درجه حرارت نقش تعيين كننده براي حضور و افزايش تراكم آن دارد. بنابراين حضور آن مي‌‌تواند انعكاسي از تغييرات آب‌وهوايي ناحيه باشد. اين بررسي همچنين بيانگر افزايش اين گونه (در هر دو فرم رويشي و سيست) در آب‌هاي منطقه نسبت به مطالعات پيشين بوده است.