بررسي تغييرات گونه‌اي تالاب شادگان طي دو دهه اخير ناشي از عوامل زيستي و غير زيستي

تالاب شادگان در انتهاي جنوب غربي ايران بين 20 48 تا 20 49 درجه طول شرقي و 50 30 تا 00 31 درجه شمالي واقع شده است. اين تالاب در اراضي بسيار مسطح و كم‌شيب دشت خوزستان و در دلتاي رودخانه جراحي قرار دارد. درواقع اين تالاب رابطي بين رودخانه جراحي در شمال و خليج فارس در جنوب است و از سه قسمت آب شيرين (شمالي)، لب‌شور (مياني) و آب شور (جنوبي)، تشكيل شده است. پنج ايستگاه (شامل سلمانه، ماهشهر، رگبه، خروسي و عطيش) به‌عنوان ايستگاه‌هاي نمونه‌برداري انتخاب گشت. در اين مطالعه، جهت برآورد توده زنده از روش تهي سازي استفاده شد. روش تهي سازي بر اساس درصد خالي شدن و كاهش ذخيره ماهي در يك محل محصور بنا شده است كه معمولاً در مناطق محدود و مجزا به كار مي‌رود. با استفاده از قانون برداشت 20 درصد از توده زنده در آب‌هاي داخلي مناطق گرمسيري، با محاسبه فوق از حدود 10/08هزار تن توده زنده ماهي تالاب شادگان حدود 2/01هزار تن از مقادير فوق قابل‌برداشت است، مي‌‌توان ميزان برداشت مجاز ماهي در تالاب شادگان را حدود 36 كيلوگرم به هكتار سالانه (3/6گرم مترمربع سالانه)، برآورد نمود. درصد فراواني گونه‌هاي ماهي در سال‌هاي گذشته نيز داراي تغييراتي بوده و گونه‌هاي كپور، شيربت، شلج، اسبله، كاراس و شانك نسبت به سال 1387 افزايش يافته و گونه‌هاي بني، حمري و بياح درصد فراواني‌شان نسبت به سال 1387 كاهش‌يافته است. برخي گونه‌ها در مطالعه حاضر هم‌زمان با افزايش توده زنده، افزايش فراواني نسبت به سال 1387 نيز داشتند (گونه‌هاي كپور، كاراس، اسبله و شلج). ميزان تراكم و پراكنش گونه‌هاي ماهي در منابع آبي، به شرايط خود گونه و ميزان سازش آن با گونه‌هاي ديگر و روابط حاكم بر زيستگاه گونه‌ها نظير عوامل فيزيكي و ‌شيميايي (جنس بستر، سرعت آب، شيب منطقه، آبدهي، آلودگي، دماي آب) و عوامل زيستي (پوشش گياهي، رقابت، منابع غذايي) بستگي دارد. فراواني جمعيت‌هاي ماهي در رودخانه، درياچه با منشاء رودخانه‌اي و مخازن به‌صورت گسترده از سالي به سال ديگر تغيير مي‌كند و فراواني نسبي گونه‌هاي مختلف در جمعيت‌ها نيز متفاوت است. اين تغييرات تحت تأثير نوسانات بارندگي و سيلابي شدن است. با افزايش سطح و مدت سيلابي شدن، تخم‌ريزي، رشد و بقاء ماهيان بهبود مي‌‌يابد.