بررسي اثرات كروم بر بافت روده هامور ماهي لكه زيتوني منقوط (Epinephelus stoliczkae)

ورود فلزات سنگين به اكوسيستم آبي به دليل انباشت در اندام‌هاي موجودات زنده باعث ايجاد استرس و شرايط غيرطبيعي مي‌شود. اثرات سمي به‌ويژه هيستوپاتولوژيك و تجمع بافتي در گونه‌هاي مختلف آبزيان ‌كه درنهايت منجر به ورود آن‌ها به زنجيرۀ غذايي مي‌شود، از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. آلودگي زيست‌محيطي با فلزات سنگين سبب تغييرات مورفولوژيكي در موجودات زنده مي‌شود. در اين ميان كروم به‌عنوان يك آلاينده محيطي باعث ايجاد صدمات بافتي در اندام‌هاي مختلف ماهيان مي‌گردد. هدف از اين تحقيق مطالعه تأثيرات غلظت‌هاي تحت كشنده كروم بر روي هيستوپاتولوژي سيستم گوارش هامور ماهي لكه زيتوني منقوط به‌عنوان يكي از گونه‌هاي داراي ارزش اقتصادي بالا در سواحل خليج چابهار و درياي عمان بود. با توجه به موقعيت ارگان‌هاي مختلف شدت و زمان ضايعات مشاهده شده در آن‌ها متفاوت است و با توجه به اين‌كه روده و سيستم گوارش از ارگان‌هايي است كه به‌طور مستقيم با آلاينده‌ها در تماس است، مطمئناً تأثير اين فلزات سنگين و كروم باعث ايجاد تغييرات هيستوپاتولوژيك در آن مي‌شود. در تحقيق حاضر ابتدا تعداد 200 قطعه ماهي با ميانگين طول كل 2/2±29/6 سانتي‌متر و ميانگين وزن 92/4±389/5 گرم از سواحل چابهار صيد و پس از انتقال به آزمايشگاه به‌منظور آداپتاسيون به مدت دو هفته در تانكرهاي مخصوص در مركز تحقيقات شيلات آب‌هاي دور چابهار نگهداري شدند. تيمارهاي مختلف با توجه به غلظت حد كشنده متوسط كروم براي هامور ماهي زيتوني منقوط حاوي سه غلظت كروم (3/6، 7/31و 6/14 گرم بر ليتر معادل 5، 10 و 20 درصد 50LC)، با سه تكرار و يك شاهد در نظر گرفته شد و تعداد 12 قطعه ماهي در هر تيمار قرار داده شد. طول دوره مواجهه 21روز بوده و در اين مدت تمام فاكتورهاي فيزيكي و شيميايي به‌طور مرتب چك شده و سعي گرديد شرايط تمام تانك‌ها ثابت باقي بماند و تنها تفاوت در غلظت كروم باشد. نمونه‌برداري پس از 7، 14 و 21 روز انجام گرفت و قطعاتي از بافت روده جداسازي و در فرمالين 10 درصد تثبيت و به آزمايشگاه منتقل شد. پس از 48 ساعت مراحل آماده‌سازي بافت، شامل آب‌زدايي و شفاف‌سازي انجام گرفت و بلوك‌هاي پارافينه تهيه گرديد. درنهايت مقاطع 5 ميكرومتري توسط ميكروتوم روتاري تهيه و پس از رنگ‌آميزي هماتوكسيلين و ائوزين توسط ميكروسكوپ نوري مطالعه شد. براي توصيف شدت تغيير آسيب‌شناسي از منابع مختلف استفاده گرديد. در اين روش علامت (-) به معني مشاهده نشدن ضايعه، (+) به معني آسيب خفيف، (++) به معني آسيب متوسط و علامت (+++) به‌عنوان آسيب شديد در نظر گرفته شد. نتايج تغييرات بافتي زيادي را به‌ويژه در غلظت‌هاي بالاي كروم نشان داد. در غلظت 7/31 گرم در ليتر و در هر سه بازه زماني 21 و 14 و 7 نشت لنفوسيت‌ها به درم، ادم و افزايش سلول‌هاي جامي شكل ديده شد كه شدت و اندازه آن‌ها با بالا رفتن غلظت كروم افزايش يافت. البته در تيمار 6/14 گرم در ليتر تخريب بافت اپيتليال نيز ديده شد. مشاهدات بيانگر آسيب جدي و سميت بالاي كروم در سيستم گوارش و روده هامور ماهي منقوط بود.