كاربرد طرح‎واره‌هاي تصويري در اشعار گلستان سعدي از ديدگاه معناشناختي

يكي از اصول معناشناسي شناختي جسمي‎شدگي ساختار مفهومي است. انسان بر اساس تجربيات فيزيكي خود در جهان خارج، ساخت‎هاي مفهومي اساسي¬اي مي‎سازد كه اين تجربيات عيني امكان درك ديگر مفاهيم در حوزه‎هاي انتزاعي‎تر نظير زبان را به وي مي‎دهد. مارك جانسون Mark Johnson)) اين تجربه‎ها را تحت عنوان نظريّه¬ي طرح¬واره¬هاي تصويري (Image schema ) در قالب سه حوزه‏ي كلّي طرح واره‎هاي حركتي (Path schema)، طرح‎واره‎هاي حجمي (Containment schema) و طرح‎واره‎هاي قدرتي (Force schema) تقسيم¬بندي مي¬كند. بر همين اساس، پژوهش حاضر در صدد آن است تا با تحليل اشعار گلستان سعدي، در چارچوب نظريّه¬ي معناشناسي شناختي، ميزان كاربرد هر يك از اين طرح-واره¬ها توسط اين شاعر برجسته، جهت خلق معنا را بررسي كند. به اين منظور تعداد كل 1001 بيت گلستان سعدي بررسي شده است.40 بيت عربي موضوع پژوهش حاضر نيست. بنابراين تعداد كل 961 بيت از گلستان سعدي مورد تحليل قرار گرفته¬اند. از تعداد 1922 مصراع پيكره¬ي برگزيده از مجموع 961 بيت، در 479 مورد از طرح¬واره¬هاي تصويري جهت مفهوم سازي استفاده شده ¬است كه بيش¬ترين سهم را نيز طرح¬واره¬هاي حجمي داشته¬اند. پس از آن طرح¬واره¬هاي حركتي با 27% و طرح¬واره¬هاي قدرتي با 23% در انتقال مفاهيمي چون گذر و حركت و موانع و سختي ها بيش¬ترين فراواني را دارند.