جايگاه بز در دامپروري ايران و دورنماي پرورش و اصلاح آن

بز از جمله اولين علفخواراني است كه حدود 11000 سال قبل در فلات ايران اهلي شده و سپس به ساير نقاط دنيا انتقال داده شده است. در ايران كنوني نيز علاوه بر وجود دهها نژاد بز اهلي، اجداد عمده همين بزها به صورت وحشي تحت عنوان Capra aegagrus وجود دارند. پرورش بز به عنوان يك حرفه مستقل و يا مكمل با اهداف زيادي از جمله چند منظوره بودن، تحمل شرايط گرم و خشك، عدم نياز به جايگاه و تجهيزات پر هزينه، توليد مثل بارورتر و مشكلات بهداشتي و پرورشي كمتر انجام مي شود. رشد سالانه جمعيت بز در طي 44 سال گذشته در دنيا 3.65% بوده كه 12 برابر رشد جمعيت گوسفند و 5 برابر رشد آن براي گاو بوده است. رشد جمعيت بز ايران در زمان مشابه معادل 1% بوده است هر چند در دهه اخير كاهش رشد 7/1- درصد را تجربه كرده است. در عين حال هنوز نيز 11% گوشت قرمز و 3% شير توليدي كشور از منشاء پرورش بز است. با توجه به اهميت و جايگاه پرورش بز در اقتصاد كشور به ويژه اقتصاد روستائي و معيشتي دامداران روستائي (2/1 ميليون بهره بردار) و ارزش سرمايه متجاوز از 150000 ميليارد ريال نيازمند توجه، حمايت و انجام طرحهاي اصلاح نژادي بر مبناي حفظ و حراست از ذخاير ژنتيكي بومي است. اصلاح ساختارهاي ژنتيكي بر مبناي صفات توليدي و سازگاري با شرايط اقليمي چون ايجاد مراكز تست عملكرد نژادهاي بومي، و توجه به بهبود متغيرهاي غير ژنتيكي چون تأمين مواد خوراكي، جايگاه، بهداشت، توليد مثل و مديريت مي تواند با افزايش بهره وري و توليد پايدار همراه شود. واردات تجاري و به اصطلاح خالص و اصلاح شده نژادهاي بز خارجي و پراكنده نمودن پرورش بدون طي مراحل قرنطينه اي و انجام تستهاي لازم به ويژه توسط بخش خصوصي از جمله مواردي است كه بايد به شدت كنترل و محدود شود تا از بروز صدمات جبران ناپذير به اين بخش ارزشمند دامپروري كشور جلوگيري گردد.