ارزيابي تنوع ژنتيكي برخي تيپ‌هاي بومي فندق (Corylus avellana L.) منطقه اهر با استفاده از صفات مورفولوژيكي

به‌دليل اهميت اقتصادي فندق، بررسي تنوع ژنتيكي آن در منطقه ارسباران، جهت گزينش ژنوتيپ‌هاي برتر و استفاده در برنامه‌هاي اصلاحي لازم مي‌باشد. در اين مطالعه با استفاده از 34 صفت كيفي و 22 صفت كمي تنوع ژنتيكي 28 ژنوتيپ فندق گزينش‌شده از منطقه فندقلوي اهر مورد ارزيابي قرار گرفت. بر اساس نتايج به دست‎آمده برخي از صفات مثل كلروفيل كل، طول شاتون، وزن پوشينه، وزن پوسته سخت و وزن 100 عدد ميوه داراي ضريب تغييرات بالايي بودند. ضرايب همبستگي ساده نشان داد كه بين برخي از صفات اندازه‌گيري شده از قبيل برگ، ابعاد و وزن ميوه و مغز همبستگي مثبت و منفي معني‌داري وجود دارد. تجزيه كلاستر و برش دندروگرام، ژنوتيپ‌ها را در فاصله ژنتيكي 4 تا 25 به دو گروه اصلي تقسيم كرد. تجزيه به عامل‌ها، 22 متغير مورد ارزيابي را به 6 عامل اصلي كاهش داد كه در مجموع 65/85 درصد واريانس كل را توجيه نمودند. ميوه ژنوتيپ‌هاي مورد مطالعه در اين پژوهش تنها به 3 فرم گرد، دوكي و پهن تقسيم شد كه اكثر ژنوتيپ‌ها داراي شكل ميوه گرد مي‌باشند. محدوده زماني رسيدن ميوه‌ها در ژنوتيپ‌هاي مورد مطالعه از نيمه دوم ماه مرداد تا نيمه اول شهريور متغير بود و ژنوتيپ‌ها باهم اختلاف معني‌داري داشتند. تمامي ژنوتيپ‌هاي موردبررسي پروتاندر بودند. باز شدن گل‌هاي نر و شروع گرده‌افشاني از اواسط بهمن تا اواخر بهمن و زمان ظهور كلاله‌ها از ميان فلس‌هاي جوانه (مرحله نقطه قرمز) از اوايل اسفند تا اواسط اسفند متغيير بود. نتايج حاصل بيانگر وجود تنوع قابل‎توجه در اكثر صفات مورد بررسي بود، ليكن شناسائي و تمايز ژنوتيپ‌ها نياز به استفاده از مجموعه‌اي از صفات متمايز كننده دارد. بر اين اساس مشخص شد وزن و ابعاد ميوه مي‌تواند در تمايز ژنوتيپ‌ها نقشي اساسي داشته باشند. در كل نتايج اين تحقيق نشان داد كه خصوصيات مورفولوژيكي مي‌تواند به‌عنوان يكي از ابزارهاي مهم براي شناسايي و ارزيابي واريته‌ها و ژنوتيپ‌هاي فندق باشد.