كاربرد «ضمادها» در درمان بيماري‌هاي معده در كتاب «الحاوي»

The Use of Ointments in the Treatment of Stomach Diseases in the Book of Al-Hawaii

توجه به دستگاه گوارش در طبّ سنّتي از جايگاه ويژه‌اي برخوردار بوده است، چرا كه مشكلات و بيماري‌هاي ديگر اعضاء و جوارح را نيز بعضاً در ارتباط و يا ناشي از آن‌ مي‌دانسته‌اند. در اين ميان امراض معده به عنوان يكي از شايع‌ترين بيماري‌ها همواره و از گذشته‌هاي دور موردتوجه بوده و از معده به عنوان عضو مشاركتي نام برده شده است. رازي به عنوان يكي از مطرح‌ترين پزشكان شروع دوران شكوفايي طب ايران دورة اسلامي جلد پنجم از اثر بزرگ خود «الحاوي في الطب» را به بيماري‌هاي مري و معده اختصاص داده است. در بسياري از روش‌هاي مداواي مطرح شده توسط وي براي بيماري‌هاي مختلف معده، استفاده از ضمادها و مرهم¬ها نقش مهمي را ايفا مي‌كند كه تاكنون كمتر به آن توجّه شده و مورد بررسي و مطالعة دقيق قرار نگرفته است. در اين پژوهش به اختصار نمونه‌هايي از كاربرد ضمادها در درمان شماري از مهم‌ترين بيماري‌هاي معده به روش مروري مورد بررسي قرار گرفت. با دقت در اجزاي به كار گرفته شده در تهية ضمادهايي كه براي درمان يماريهاي معده به كار مي¬رود مشخص گرديد كه شماري از گياهان همچون مصطكي، ناردين، افسنتين از كاربرد بيشتري برخوردار بوده، به گونه اي كه گياه مصطكي به علت خاصيت نرم كنندگي و هم آورندگي در تهيه ي اغلب اين ضمادها مورد استفاده قرار مي¬گرفته است.

The consideration of digestive organ in traditional medicine has been of particular interest because of the difficulties and illnesses of other organs in some cases related to or arising from it. Among them, the stomach diseases have been considered as one of the most common diseases ever since, and they have been referred to from the stomach as a cooperative member. Razi as one of the most prominent physicians of the beginning of the era of Islamic medicine in Iran has devoted the fifth volume of his great work, Al-Hawi fi Al-Tib, to esophageal and gastric diseases. In many of his treatments for various stomach illnesses, the use of ointments plays an important role that it has so far been neglected and it has not been studied carefully. In this study, some examples of the most important diseases of the stomach were reviewed. Considering in the components were used in the preparation of ointments used to treat gastric mucosa, it was determined that a number of herbs like mostilka, nardin, afsentin, it has been used more and more so that the mosquito plant was used due to its plasticization and development in the preparation of most of these ointments.