نقد شعر «يا مرگ يا تجدّد و آزادي» از ملك¬الشّعراي بهار

قصيدة «يا مرگ يا تجدّد و آزادي» از وطنيّات بسيار مشهور ملك¬الشّعراي بهار است كه شاعر در آن به توصيف اوضاع و احوال پريشيدة كشور ايران در ميان سال¬هاي جنگ اوّل جهاني مي¬پردازد. اين قصيده با هدف انتباه و پند دادن به احمد¬شاه سروده شده و زباني تيز و برّان دارد. شاعر جامعة آن روزگار ايران را فرتوت گزارش كرده و درخور گور و كفن ديده است. در اين قصيده همچنين، مدبّران مملكتي و قواي نظامي به اهمال و خيانت در امور مُلك متّهم شده¬اند؛ ضعف قواي مركزي و تفكيك شدن ايران ميان قشون روسيه و انگليس خاطر سراينده را آزرده و از دسيسه¬هايي كه نهضت¬هاي آزادي¬بخش را سركوب مي¬كنند، انتقاد كرده است. فارس و تبريز را مهبط فتنه¬ها و آشوب¬ها دانسته؛ از وزراي ناكاردان كه قحطي را رواج داده¬اند، بثّ¬الشّكوي سر داده و از حاكماني كه مردم را غارت كرده¬اند، به تنگ آمده است. لحن ايراد قصيده، خطابي و تك¬صدايي است، از همين رو تقابل¬هاي هشدار¬دهنده، كارگفت¬هاي ترغيبي و جملات انشايي با معاني ثانويه در آن بسيار ديده مي¬شود.