حمام ؛ جلوه اعتلاي معماري و كانون همگرايي اجتماعي در ايران دوران اسلامي

حمامهاي سنتي ايران از مهمترين و قديمي ترين بناهاي معماري ايراني اسلامي و يكي از برجسته ترين و بحث انگيزترين نمادهاي فرهنگي و هنر اين سرزمين است. شيوه ها و شئون به كار گرفته شده در ساخت اين بناها در ايران غالبا از يك سرمشق يگانه متابعت نموده و آن مبتني بر ويژگي هاي كاركردي وعملكردي آن بوده است. هويت فرهنگي به عنوان عاملي جهت دهنده به رفتارها و هنجارهاي اجتماعي موجب پيدايش شيوه هاي منحصر به فردي در معماري سنتي شهرهاي ما بوده است. در اين ميان حمام، برخلاف پندار متعارف، صرفاً، مكاني براي نظافت و شستشو نبوده و با توجه به ظرفيت ها و خصايص خود، كاركردهاي اجتماعي و فرهنگي بسياري در بسترتاريخي ايران داشته است؛ تا آنجا كه مي توان گفت حمام به عنوان يكي از عوامل اثرگذار در تاريخ تحولات اجتماعي ايران، به ويژه در سده هاي ميانه اسلامي ، نقش و جايگاه موثري داشته است.مطالعه حمام از مناظر مختلف – به ويژه معماري و هنر-منشاء زايش ارزش هاي فراواني است. اين مقاله كه به روش مطالعات توصيفي تحليلي نوشته شده است در پي تبيين اين حقيقت است كه در فرهنگ ايران كه بناهاي اين سرزمين تنها در يك منظور مشخص و به گونه اي تك ساحتي طراحي نمي شدند و پيوسته در خلق و خُلق آنان همه نيازمندي هاي انسان ديده و لحاظ مي شده است.