يكپارچه‌سازي برنامه‌ريزي شهري در برابر زلزله با رويكرد مديريت بحران در كلان‌شهر مشهد

Integration of Urban Planning in Earthquake with Disaster Management Approach in Mashhad

بلاياي طبيعي به اشكال گوناگون بر اجراي سيستم‌هاي شهري و منطقه‌اي تأثير مي‌گذارند. مشكلات ناشي از تغييرات زيست‌محيطي غيرقابل پيش‌بيني و ناشي از ناكارآمدي برنامه‌ريزي استراتژيك حاصل مي‌شود. اهميت جلوگيري از آن، الزام استفاده از روش مناسب براي حل مشكلات را دوچندان مي‌كند. فرآيند مديريت بحران و برنامه‌ريزي شهري در مقياس كلان‌شهري متفاوت از ساير سطوح شهر مي‌باشد كه ناشي از برخي دلايل شامل: الف) اهميت پاسخگويي به موضوع در همه ابعاد براي حل بحران، ب) واكنش ذينفعان مختلف در موقعيت‌هاي بحراني و ج) مشكلات مبهمي كه سيستم‌هاي برنامه‌ريزي و مديريت مجبور به مقابله با آن‌ها هستند. برنامه‌ريزي يكپارچه هر دو جنبه محتوا و عملكردي شامل برنامه‌ريزي كلان يكپارچه و استراتژي‌هاي مديريت بحران را شامل مي‌شود و موجب يكپارچگي در «فضاهاي شهري و اقدامات مديريت بحران» مي‌شوند. شهر مشهد با بيش از 3 ميليون ساكن در محدوده شهر و بيش از 6 ميليون در خراسان رضوي در پهنه حادثه‌خيز، عمدتاً در معرض خطر زلزله قرار دارد. مطالعات دوره بازگشت زلزله‌ها زمين‌لرزه‌اي به بزرگي 6 تا 7 ريشتر در آينده را تخمين مي‌زند. ايجاد يكپارچگي در برنامه‌ريزي و سيستم مديريت بحران يك اولويت حياتي در سياست‌گذاري در كلان‌شهر مشهد مي‌باشد. بر اين اساس، اين مقاله هدفي دوگانه اتخاذ مي‌كند كه عبارت‌اند از:1-تحليل وضع موجود مشهد ازنظر اصول مديريت بحران و ضوابط برنامه‌ريزي شهري؛2- پيش‌بيني راه استفاده از يكپارچه‌سازي دو ناحيه موازي اما بسيار مرتبط با برنامه‌ريزي شهري و مديريت بحران. براي نيل به اهداف از اسناد كتابخانه‌اي با روش‌هاي كمي-كيفي و مدل SWOT استفاده‌شده است. نتايج حاصل نشان مي‌دهد كه در كلان‌شهر مشهد عدم ارتباط مناسب فرايند برنامه‌ريزي با مديريت بحران ناشي از نبود نقشه و برنامه‌هاي با مقياس مناسب، فقدان اطلاعات آسيب‌پذيري و چارچوب قانوني عدم هماهنگي را ناشي شده است.