مبادلات جهاني - منطقه اي ، فرصتي براي پايداري توسعه در ناحيه جنوب شرقي ايران

محور شرق كشور به شدت از توسعه نیافتگی در رنج است؛ ضایعه ای كه منطقا زمینه ساز آسیب های متعددی بوده است. بر پایه بررسی های معتبر بین المللی، بسیاری از كشورهای منطقه و از جمله در آسیای مركزی در حالی تقاضاهای فراوان و متنوعی را در بازارهای جهانی مطرح كرده اند كه به اعتبار منابع غنی نفت و گاز و ... خود، قادر به پرداخت بهای آن هستند و در مقابل اقتصاد جهانی هم به آن منابع انرژی چشم دوخته و هم برای بازارهای بزرگ و بكر آن ها برنامه ریزی كرده است. ایران در مركزیت تلاقی سه قاره، با موقعیتی بی همتا و برخوردار از مزیت های نسبی فراوان، قادر است با روان سازی این داد و ستد كلان، در بستری از همكاری های متنوع، انباشت و توسعه فراگیری را سامان بخشد. مسائل اساسی اما عبارتند از: یكم، پشتوانه های نظری روزآمد، با وجود اهمیت آن برای تبیین راه كمتر مورد عنایت بوده است. دوم، شناختی جامع و همه جانبه درباره نیازهای حیاتی بیرونی، حجم كلان آن و مزیت های نسبی و گاه مطلق كشور و از جمله ناحیه جنوب شرقی برای پاسخگویی بهینه به آن ها شكل نگرفته است. سوم، تحركات كشورهای رقیب و هم پیمانان آنها برای تصاحب این فرصت ها به زیان ایران، به ویژه تاثیرات نامطلوب بلند مدت آن بر توسعه اقتصاد، سیاست، اجتماع، فرهنگ و ... امنیت و نیز تبعات سوء ماندگار آن بر ارزش موقعیت راهبردی كشور، به صورت جدی مورد توجه قرار نگرفته است. چهارم، در نظام تصمیم گیری كشور، كماكان عزمی معطوف به برنامه ای فراگیر به منظور "شكار" فرصت های بیرونی و بهره گیری از قابلیت های فراوان درونی مرتبط با این تحول ایجاد نشده است. در نتیجه این فقدان ها، با وجود اجرای پروژه های متعدد در جنوب شرق كشور، آشكارا توسعه ای متوازن و پایدار را شاهد نیستیم. این نوشتار بر آن است تا با تاكید بر واقعی بودن آن مبادله عظیم و تعیین كنندگی رقابت كشورها برای تصاحب "محوریت " آن، مزیت های برتر جنوب شرقی كشور و ارزش موقعیت ایران برای پاسخگویی بهینه به این عرضه و تقاضای بزرگ و نتایج گرانسنگ آن بر توسعه پایدار كشور را به اجمال مورد بررسی نقادانه قرار دهد.