از مؤلف تا كاربر؛ بررسي نقش كاربر در شكل گيري فضاي معماري

From the Author to the User; A Look into the Role of the Users in Architecture Development

پنداره فضا و رابطه ميان انسان و معماري همواره در مباحث مربوط به اين رشته مورد توجه معماران و انديشمندان قرار داشته است؛ امّا رابطه ميان كاربر فضا با معمار و معماري، به عنوان محصول انديشه معمار، مورد غفلت واقع شده است. اين در حالي است كه معماري محصولي است كه هم به واسطه آفرينش معمار و طراح خود، و هم در گرو رفتارهاي فضايي زاييده كاربران آن حيات مي يابد. حال اين پرسش مطرح است كه محصول معماري در حقيقت به چه كسي تعلق دارد؟ آيا معمار در مقام توليدكننده اين فضا مي تواند نظرات شخصي خود را در قالب معماري به كاربران فضا تحميل كند؟ نقش كاربران در آفرينش و حيات فضاهاي معماري چيست؟ اين پژوهش براي پاسخگويي به اين پرسش ها در ابتدا به بررسي مفهوم فضا و ارتباط آن با معماري پرداخته و با بررسي تحولات اين پنداره در طول زمان، به ويژه در دهه 1960 ميلادي، و با استفاده از نظريات انتقادي فيلسوفان و انديشمنداني چون فوكو و بارت در مورد نقش مؤلف، به نقد جايگاه معمار به عنوان يگانه مقام صاحب صلاحيت در توليد معماري مي پردازد. سپس با بررسي يك نمونه موردي به چگونگي تحقق اين ادعا مي پردازد كه كاربر مي تواند نقش مؤثري در روند توليد معماري داشته باشد. در نهايت هدف اين نوشتار رسيدن به اين نكته است كه اگرچه يك معمار به واسطه دانش فني خود نقش انكارناپذيري در روند توليد فضاهاي معماري و شهري دارد، اما با توجه به ماهيت پوياي جوامع و فضاهاي انساني و همچنين با تمركز بر حيات طولاني مدت فضاهاي معماري و شهري در جوامع دائماً در حال تغيير امروزي، درنظر گرفتن كاربر در روند طراحي و توليد معماري، به عنوان محصولي كه در نهايت به كاربران آن تعلق مي-يابد و نه معمار و مؤلف آن، امري ضروري است.

The concept of space and the relationship between man and architecture has always been attracted the relation of architects and researchers, on the other hand the relationship between users and architects (or architecture) has been neglected. This is while architecture is itself a product that is through the creation of architect and its designer, and also is born under spectacular behavior of its users. Accordingly, this question is to be asked that to whom does architecture belong? Can an architect, as a creator and the author of an architectural space, dictates his/her personal opinions, in the form of the architectural product, to users? And in this case what is the role of the user in the creation of architectural space? In this paper primarily presents the concept of space in architecture discourses and has a look into a development of the concept of space through a time, especially in the 1960s. It continued with the critical theories of Foucault and Barthes over the role of the author and criticized role of the architect as the only competent authority concerned in the production of architecture. A case study of the interaction between the architect and the user in creating architectural spaces been also referred in order to show a way the user can have an effective role in the process of architectural production. The article finally concludes that although an architect has an undeniable role in the production of architectural and urban spaces because of his/her technical and aesthetic knowledge, taking into account the user s role in the architecture design process, as products that end result is to be owned by the user and not the architect, is essential; due to the dynamic nature of communities and urban spaces as well as focusing on length of architectural spaces and urban communities lives in today s constantly changing paste.